Xét nghiệm men gan nên thực hiện lúc nào?

Gan là cơ quan quan trọng bậc nhất trong cơ thể, đảm nhiệm hơn 500 chức năng sống còn như: chuyển hóa chất dinh dưỡng, thải độc, sản xuất mật, dự trữ năng lượng… Tuy nhiên, gan lại “lặng lẽ” làm việc và hiếm khi phát tín hiệu cảnh báo khi gặp tổn thương. Vì vậy, xét nghiệm men gan trở thành công cụ then chốt giúp đánh giá sức khỏe gan.

Vậy xét nghiệm men gan nên thực hiện lúc nào? Ai cần xét nghiệm? Những chỉ số nào quan trọng và cách đọc kết quả ra sao? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Men gan là gì?

Men gan là nhóm enzyme do tế bào gan tiết ra, giúp thực hiện nhiều chức năng chuyển hóa. Khi gan bị tổn thương (do viêm, nhiễm độc, nhiễm virus…), các enzyme này sẽ “rò rỉ” vào máu, khiến nồng độ men gan tăng cao – và đó là lúc bác sĩ dựa vào xét nghiệm men gan để đánh giá mức độ tổn thương.

Ba loại men gan quan trọng thường được đo:

• ALT (GPT – Alanine Aminotransferase): Đặc hiệu cho tổn thương tế bào gan.
• AST (GOT – Aspartate Aminotransferase): Cũng có trong tim, cơ… nhưng tăng chủ yếu khi gan viêm.
• GGT (Gamma-Glutamyl Transferase): Gợi ý tắc mật hoặc do rượu.
• ALP (Alkaline Phosphatase): Tăng trong bệnh đường mật, xương.

Mỗi enzyme đóng vai trò như “chỉ số báo động” về một loại tổn thương gan khác nhau.

Xét nghiệm men gan dùng để làm gì?

Xét nghiệm men gan không chỉ để phát hiện bệnh gan mà còn giúp:

• Chẩn đoán sớm các bệnh lý gan: Viêm gan siêu vi, gan nhiễm mỡ, xơ gan, ung thư gan…
• Theo dõi diễn tiến bệnh gan mạn tính: Bệnh nhân viêm gan B, C, xơ gan cần xét nghiệm định kỳ.
• Đánh giá tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc có thể gây độc cho gan.
• Tầm soát sức khỏe định kỳ, nhất là với người có nguy cơ cao (uống rượu, béo phì…).

Xét nghiệm men gan nên thực hiện lúc nào?

Không phải lúc nào cũng cần xét nghiệm men gan, nhưng trong một số trường hợp sau, bạn nên chủ động kiểm tra càng sớm càng tốt:

Khi có các triệu chứng nghi ngờ bệnh gan:

• Mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân
• Vàng da, vàng mắt
• Nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu
• Đau tức vùng hạ sườn phải
• Ăn không ngon, chán ăn, sụt cân

Những biểu hiện này thường chỉ xuất hiện khi gan đã tổn thương nhiều – xét nghiệm men gan giúp phát hiện sớm hơn.

Khi có tiền sử sử dụng các chất độc hại cho gan:

• Uống rượu bia thường xuyên
• Dùng thuốc dài ngày: kháng sinh, thuốc hạ mỡ máu, giảm đau chống viêm, thuốc lao, thuốc tiểu đường…
• Tiếp xúc hóa chất, dung môi, thuốc trừ sâu

Người mắc các bệnh lý dễ ảnh hưởng gan:

• Viêm gan B, viêm gan C
• Béo phì, gan nhiễm mỡ
• Tiểu đường type 2
• Rối loạn lipid máu
• Bệnh tự miễn

Khi khám sức khỏe định kỳ:

• Nam, nữ trưởng thành nên kiểm tra men gan ít nhất 1 lần/năm
• Người có yếu tố nguy cơ cao nên xét nghiệm mỗi 6 tháng

Các chỉ số men gan bao nhiêu là bình thường?

Thông thường, các chỉ số men gan được đánh giá như sau (đơn vị: U/L):

Khi chỉ số vượt giới hạn 1,5 – 2 lần gọi là tăng nhẹ, 3 – 5 lần là tăng vừa, >5 lần là tăng cao – càng cao, gan càng bị tổn thương nặng.

Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm men gan

ALT tăng > AST:

• Viêm gan virus cấp/mạn
• Viêm gan do thuốc, gan nhiễm mỡ

AST tăng > ALT:

• Xơ gan, suy gan
• Tổn thương cơ, nhồi máu cơ tim

GGT tăng:

• Tổn thương do rượu, tắc mật, bệnh tụy

ALP tăng:

• Tắc mật, bệnh xương (ung thư xương, bệnh Paget…)

Ghi nhớ: Men gan tăng không phải lúc nào cũng do bệnh gan, có thể do uống rượu, dùng thuốc, gắng sức, nhiễm trùng… Cần kết hợp với khám lâm sàng và xét nghiệm bổ sung để chẩn đoán chính xác.

Những ai nên xét nghiệm men gan định kỳ?

Nếu bạn nằm trong các nhóm sau, hãy đưa xét nghiệm men gan vào lịch khám định kỳ:

• Người mắc viêm gan B, C mạn tính
• Người uống rượu bia nhiều
• Người có tiền sử bệnh gan trong gia đình
• Người dùng thuốc kéo dài
• Người bị gan nhiễm mỡ, tiểu đường, rối loạn mỡ máu
• Nhân viên tiếp xúc hóa chất
• Trẻ em bị vàng da kéo dài sau sinh, hay mệt mỏi

Xét nghiệm men gan có cần nhịn ăn không?

Có. Để kết quả xét nghiệm chính xác, bạn cần nhịn ăn 8 – 12 giờ trước khi lấy máu, đặc biệt là:

• Tránh ăn uống nhiều chất béo, đạm trước xét nghiệm
• Không uống rượu bia, cà phê, thuốc lá
• Không dùng thuốc nếu không cần thiết (trừ khi bác sĩ cho phép)
• Không vận động gắng sức

Thời điểm xét nghiệm lý tưởng là buổi sáng sớm.

Xét nghiệm men gan ở đâu uy tín?

Bạn có thể thực hiện xét nghiệm men gan tại các bệnh viện tuyến huyện trở lên, phòng khám đa khoa lớn hoặc trung tâm xét nghiệm.

Bệnh viện Đa khoa Ngã Tư Hồ là một trong những địa chỉ uy tín được nhiều người lựa chọn với:

• Xét nghiệm men gan, chức năng gan toàn diện
• Kiểm tra viêm gan B, C, men gan, mỡ máu
• Máy sinh hóa tự động – trả kết quả nhanh
• Tư vấn điều trị và theo dõi gan nhiễm mỡ, viêm gan B mạn, xơ gan

Nếu men gan cao thì phải làm sao?

Khi phát hiện men gan cao, không nên quá lo lắng nhưng cũng không được chủ quan. Bạn cần:

• Đến bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa – gan mật để tìm nguyên nhân
• Làm thêm các xét nghiệm: siêu âm gan, HBsAg, anti-HCV, AST, ALT, GGT, bilirubin, albumin…
• Thay đổi lối sống: giảm rượu bia, ăn uống lành mạnh, ngủ sớm
• Không tự ý dùng thuốc bổ gan khi chưa rõ nguyên nhân
• Tái khám theo lịch để theo dõi sự thay đổi của men gan

Làm thế nào để bảo vệ gan?

Song song với xét nghiệm định kỳ, việc chủ động chăm sóc gan mỗi ngày sẽ giúp bạn duy trì men gan ổn định:

• Không lạm dụng rượu bia, thuốc lá
• Hạn chế ăn đồ chiên rán, mỡ động vật
• Uống đủ nước, bổ sung rau xanh, trái cây
• Vận động nhẹ 30 phút mỗi ngày
• Ngủ trước 23h – thời gian gan thải độc
• Tiêm phòng viêm gan A, B đầy đủ
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ 6 – 12 tháng/lần

Xét nghiệm men gan nên thực hiện lúc nào? – Câu trả lời là khi bạn có dấu hiệu nghi ngờ bệnh gan, đang dùng thuốc dài ngày, uống rượu nhiều hoặc trong tầm soát định kỳ. Đây là xét nghiệm đơn giản, chi phí thấp nhưng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe lá gan.

Đừng đợi đến khi gan tổn thương nặng mới đi kiểm tra. Hãy chủ động xét nghiệm men gan định kỳ, kết hợp lối sống lành mạnh và theo dõi cùng bác sĩ chuyên khoa để phát hiện sớm các bệnh lý gan nguy hiểm.