Xét nghiệm men gan là một trong những phương pháp kiểm tra sức khỏe quan trọng, giúp đánh giá hoạt động của gan và phát hiện sớm các bệnh lý liên quan đến cơ quan này. Trong bối cảnh tỷ lệ mắc các bệnh gan nhiễm mỡ, viêm gan virus và rối loạn chức năng gan ngày càng gia tăng, việc chủ động xét nghiệm men gan định kỳ không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe mà còn góp phần phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.
Bài viết dưới đây Bệnh viện Đa Khoa Ngã Tư Hồ sẽ phân tích chi tiết vai trò của xét nghiệm men gan định kỳ, những đối tượng cần thực hiện và thời điểm lý tưởng để tiến hành kiểm tra.
Tìm hiểu về men gan và vai trò của men gan
Men gan là các enzyme do tế bào gan sản xuất và tham gia vào nhiều hoạt động chuyển hóa trong cơ thể. Khi tế bào gan bị tổn thương, lượng men gan sẽ tăng cao bất thường và phản ánh tình trạng viêm hoặc hoại tử gan. Hai nhóm men gan thường được kiểm tra gồm men AST và ALT. Ngoài ra, các chỉ số như GGT và ALP cũng được xem xét để đánh giá chức năng gan mật tổng thể.
Men ALT thường đặc hiệu cho gan hơn, do đó khi ALT tăng cao, khả năng gan đang bị tổn thương là rất lớn. AST không đặc hiệu bằng ALT vì có mặt ở nhiều cơ quan khác như tim và cơ. Tuy vậy, sự thay đổi kết hợp giữa AST và ALT cho phép bác sĩ đánh giá mức độ viêm gan, gan nhiễm mỡ hoặc các bệnh lý gan tiến triển như xơ gan.
4 Lợi ích của việc xét nghiệm men gan định kỳ
Xét nghiệm men gan định kỳ mang lại nhiều lợi ích thiết thực, đặc biệt trong việc phát hiện sớm các bệnh lý gan. Một số lợi ích quan trọng gồm:
1. Phát hiện sớm tổn thương gan
Rất nhiều bệnh gan diễn tiến âm thầm và không có triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu. Khi người bệnh bắt đầu cảm nhận dấu hiệu bất thường như mệt mỏi, vàng da hay đau tức vùng hạ sườn phải thì bệnh đã có thể tiến triển nặng. Xét nghiệm men gan định kỳ giúp phát hiện các tổn thương nội tại khi bệnh mới ở giai đoạn khởi phát, từ đó can thiệp điều trị kịp thời.
2. Giúp kiểm soát bệnh gan mãn tính
Đối với người mắc viêm gan B, viêm gan C, gan nhiễm mỡ hay xơ gan, xét nghiệm men gan là xét nghiệm theo dõi không thể thiếu. Việc kiểm tra định kỳ giúp đánh giá hiệu quả điều trị, mức độ đáp ứng thuốc và phát hiện dấu hiệu bùng phát trở lại. Nhờ đó, người bệnh có thể điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp.
3. Ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm
Gan là cơ quan thải độc quan trọng. Khi gan suy giảm chức năng, các độc tố tích tụ trong cơ thể có thể gây rối loạn chuyển hóa, giảm miễn dịch và ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác. Xét nghiệm định kỳ giúp ngăn ngừa các biến chứng như suy gan cấp, hôn mê gan hoặc ung thư gan bằng cách phát hiện sớm các bất thường.
4. Hỗ trợ đánh giá tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc điều trị bệnh lý mãn tính như tiểu đường, mỡ máu, lao phổi hay thuốc giảm đau có thể gây ảnh hưởng tới gan nếu sử dụng lâu dài. Xét nghiệm men gan giúp theo dõi khả năng dung nạp thuốc của cơ thể và hạn chế nguy cơ tổn thương gan do thuốc.
Đối tượng nên xét nghiệm men gan định kỳ
Không phải chỉ những người có bệnh gan mới cần xét nghiệm men gan. Trên thực tế, mọi người đều có thể thực hiện xét nghiệm để kiểm tra sức khỏe tổng quát. Tuy nhiên, các nhóm đối tượng sau cần đặc biệt quan tâm:
Người có thói quen uống rượu bia
Rượu bia là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây viêm gan, gan nhiễm mỡ và xơ gan. Những người uống rượu bia thường xuyên cần xét nghiệm men gan định kỳ để theo dõi mức độ ảnh hưởng của cồn đối với gan.
Người thừa cân, béo phì
Béo phì làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ không do rượu, một tình trạng phổ biến và dễ tiến triển thành viêm gan mạn tính. Xét nghiệm men gan giúp phát hiện sớm sự tích tụ mỡ trong gan.
Người mắc các bệnh mãn tính
Những người mắc tiểu đường, tăng huyết áp hoặc rối loạn lipid máu có nguy cơ cao bị gan nhiễm mỡ. Đây là nhóm đối tượng nên kiểm tra men gan hàng năm để phòng ngừa biến chứng về gan.
Người có nguy cơ nhiễm virus viêm gan
Các đối tượng như nhân viên y tế, người từng tiếp xúc với máu hoặc dịch cơ thể của người khác, người sống chung với người bị viêm gan B hoặc C cần xét nghiệm men gan định kỳ để theo dõi nguy cơ nhiễm bệnh.
Người sử dụng thuốc trong thời gian dài
Một số loại thuốc có thể gây ảnh hưởng đến gan khi dùng liên tục. Xét nghiệm men gan giúp bác sĩ đánh giá chức năng gan và kịp thời điều chỉnh thuốc nếu cần thiết.
Khi nào nên xét nghiệm men gan định kỳ
Thời điểm xét nghiệm men gan phụ thuộc vào độ tuổi, tình trạng sức khỏe và nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, một số khuyến nghị chung bao gồm:
Khám sức khỏe tổng quát hàng năm
Người trưởng thành nên xét nghiệm men gan ít nhất một lần mỗi năm để theo dõi chức năng gan và phát hiện sớm bất kỳ bất thường nào.
6 tháng một lần đối với nhóm nguy cơ cao
Những người uống rượu bia thường xuyên, mắc bệnh mãn tính hoặc sử dụng thuốc dài hạn nên xét nghiệm men gan định kỳ 6 tháng một lần để đảm bảo gan hoạt động ổn định.
Khi có triệu chứng nghi ngờ
Nếu người bệnh xuất hiện các dấu hiệu như mệt mỏi kéo dài, vàng da, nước tiểu sẫm màu, chán ăn hay đau vùng gan thì cần kiểm tra men gan ngay để chẩn đoán nguyên nhân.
Quy trình xét nghiệm men gan phổ biến hiện nay
Xét nghiệm men gan là xét nghiệm đơn giản, không mất nhiều thời gian. Người bệnh chỉ cần lấy máu tĩnh mạch, mẫu máu sẽ được đưa đi phân tích để đo nồng độ men AST, ALT, GGT và ALP. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu làm thêm các xét nghiệm khác để đánh giá toàn diện chức năng gan như xét nghiệm bilirubin, albumin hoặc siêu âm gan.
Người bệnh không cần nhịn ăn trước khi xét nghiệm men gan, tuy nhiên nên tránh uống rượu bia hoặc sử dụng thuốc ảnh hưởng đến gan trước khi kiểm tra để kết quả được chính xác.
Cách bảo vệ và duy trì men gan ở mức ổn định
Bên cạnh việc xét nghiệm men gan định kỳ, duy trì lối sống lành mạnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ gan. Một số biện pháp đơn giản và hiệu quả gồm:
Hạn chế rượu bia
Rượu là tác nhân gây hại trực tiếp đến tế bào gan. Việc hạn chế hoặc tránh sử dụng rượu bia sẽ giúp giảm gánh nặng cho gan và ngăn ngừa tăng men gan.
Duy trì cân nặng hợp lý
Giảm cân và duy trì cân nặng ổn định giúp hạn chế tích tụ mỡ trong gan và giảm nguy cơ bệnh gan nhiễm mỡ.
Ăn uống lành mạnh
Một chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và ít chất béo bão hòa rất tốt cho sức khỏe của gan. Hạn chế đồ chiên rán, thức ăn nhanh và đồ uống có đường cũng giúp gan hoạt động hiệu quả hơn.
Tập thể dục đều đặn
Vận động giúp cải thiện chuyển hóa, giảm mỡ thừa và hỗ trợ gan thải độc tốt hơn. Mỗi ngày chỉ cần 30 phút luyện tập là đủ để tăng cường sức khỏe toàn diện.
Hạn chế tự ý dùng thuốc
Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc hoặc thực phẩm chức năng khi chưa có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là thuốc giảm đau, kháng sinh hoặc thuốc điều trị bệnh mãn tính.
Xét nghiệm men gan định kỳ là một biện pháp quan trọng giúp kiểm soát sức khỏe và phát hiện sớm các bệnh lý gan. Việc thực hiện xét nghiệm đúng thời điểm không chỉ giúp ngăn ngừa các tổn thương gan tiến triển mà còn đóng vai trò quan trọng trong điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Chủ động bảo vệ gan bằng cách duy trì lối sống lành mạnh và kiểm tra định kỳ là cách tốt nhất để giữ cho cơ quan này luôn hoạt động ổn định.
Nếu bạn cần tư vấn thêm về xét nghiệm men gan hoặc các gói khám sức khỏe, hãy liên hệ với cơ sở y tế uy tín để được hỗ trợ kịp thời.
