Sự nguy hiểm của tai biến mạch máu não cần biết

Tai biến mạch máu não hay còn gọi là đột quỵ não là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn phế trên toàn thế giới, đặc biệt ở người cao tuổi. Mỗi phút trôi qua khi não bị tổn thương sẽ làm mất đi hàng triệu tế bào thần kinh – khiến đột quỵ trở thành “cuộc đua với thời gian” để cứu lấy sự sống và chất lượng cuộc đời cho người bệnh.

Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, biến chứng nguy hiểm và biện pháp phòng ngừa hiệu quả tai biến mạch máu não.

Tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến mạch máu não là tình trạng thiếu máu nuôi dưỡng não bộ đột ngột do tắc hoặc vỡ mạch máu não, gây ra sự chết hoặc tổn thương tế bào não. Tùy vào vùng não bị ảnh hưởng và mức độ tổn thương, người bệnh có thể gặp nhiều biến chứng nặng nề như liệt nửa người, mất ngôn ngữ, trí nhớ suy giảm, thậm chí tử vong.

Có hai dạng tai biến chính:

• Nhồi máu não (ischemic stroke): Chiếm khoảng 80–85% các ca, xảy ra do cục máu đông hoặc mảng xơ vữa làm tắc mạch máu não.
• Xuất huyết não (hemorrhagic stroke): Xảy ra khi mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào mô não.

Ngoài ra còn có tình trạng thiếu máu não thoáng qua (TIA – transient ischemic attack), mặc dù triệu chứng có thể tự hết sau vài phút đến vài giờ nhưng vẫn cảnh báo nguy cơ đột quỵ thực sự sắp xảy ra.

Nguyên nhân gây tai biến mạch máu não

Bệnh tai biến không xảy ra một cách ngẫu nhiên. Có rất nhiều yếu tố nguy cơ – cả có thể kiểm soát và không thể kiểm soát – góp phần gây ra tình trạng này.

Nguyên nhân có thể kiểm soát

• Tăng huyết áp: Nguyên nhân phổ biến nhất gây đột quỵ, đặc biệt là xuất huyết não.
• Đái tháo đường: Làm tăng nguy cơ tổn thương thành mạch và hình thành cục máu đông.
• Rối loạn mỡ máu (cholesterol cao): Gây xơ vữa động mạch, dễ tạo mảng bám trong lòng mạch.
• Bệnh tim mạch (nhịp tim bất thường, rung nhĩ, bệnh van tim): Dễ hình thành cục máu đông gây đột quỵ.
• Lối sống không lành mạnh: Hút thuốc, uống rượu nhiều, ít vận động, ăn mặn, căng thẳng kéo dài.

Nguyên nhân không thể kiểm soát

• Tuổi tác: Nguy cơ tăng lên rõ rệt sau 55 tuổi.
• Giới tính: Nam giới thường có nguy cơ mắc cao hơn.
• Tiền sử gia đình: Nếu có người thân từng bị đột quỵ, nguy cơ cũng cao hơn.
• Đã từng bị tai biến: Người từng bị đột quỵ hoặc TIA có nguy cơ tái phát rất cao.

Triệu chứng nhận biết tai biến mạch máu não

Bệnh tai biến mạch máu não thường xảy ra đột ngột. Việc nhận biết sớm triệu chứng là yếu tố quyết định khả năng cứu sống người bệnh. Bộ tiêu chuẩn FAST là công cụ hữu ích để phát hiện nhanh:

• F – Face (Mặt): Khuôn mặt xệ một bên, méo miệng, cười không đều.
• A – Arm (Tay): Yêu cầu bệnh nhân giơ hai tay, một tay có thể bị yếu, không nâng lên được.
• S – Speech (Ngôn ngữ): Nói ngọng, không rõ lời, không nói được hoặc khó hiểu.
• T – Time (Thời gian): Gọi cấp cứu ngay lập tức nếu có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên.

Ngoài ra còn có các biểu hiện khác:

• Đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân
• Mắt nhìn mờ, nhìn đôi
• Mất thăng bằng, chóng mặt, không kiểm soát được vận động
• Mất ý thức, ngất xỉu

Lưu ý: Tai biến mạch máu não là cấp cứu y khoa. Càng can thiệp sớm, khả năng phục hồi càng cao.

Biến chứng của tai biến mạch máu não

Tùy thuộc vào mức độ tổn thương và vùng não bị ảnh hưởng, người bệnh có thể gặp phải một hoặc nhiều biến chứng sau:

Liệt nửa người

Là biến chứng phổ biến nhất. Người bệnh không thể vận động tay chân bên trái hoặc bên phải. Có thể hồi phục một phần nếu được phục hồi chức năng tích cực.

Rối loạn ngôn ngữ

Khó nói, nói ngọng, không hiểu lời người khác hoặc không nói được dù vẫn tỉnh táo.

Suy giảm trí nhớ

Người bệnh tai biến mạch máu não gặp khó khăn trong việc ghi nhớ, nhầm lẫn, mất định hướng.

Rối loạn cảm xúc

Có thể biểu hiện lo âu, trầm cảm, dễ xúc động hoặc thay đổi tính cách.

Biến chứng nội khoa

Suy hô hấp, viêm phổi, loét tỳ đè, nhiễm trùng tiết niệu, đông máu…

Tử vong

Đặc biệt đối với xuất huyết não lớn, đột quỵ thân não – tỷ lệ tử vong cao nếu không cấp cứu kịp thời.

Cách phòng tránh tai biến mạch máu não

Đột quỵ hoàn toàn có thể phòng ngừa hiệu quả nếu thực hiện nghiêm túc các biện pháp kiểm soát yếu tố nguy cơ:

Kiểm soát bệnh lý nền

• Huyết áp: Kiểm tra huyết áp định kỳ, điều trị ổn định theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Đái tháo đường: Kiểm soát đường huyết, dùng thuốc đúng chỉ định.
• Rối loạn mỡ máu: Ăn nhạt, giảm dầu mỡ, uống thuốc hạ lipid máu nếu cần.

Thay đổi lối sống

• Bỏ hút thuốc lá, hạn chế rượu bia
• Tập thể dục thường xuyên (30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày/tuần)
• Ngủ đủ giấc, giảm stress
• Duy trì cân nặng lý tưởng

Chế độ ăn uống hợp lý

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây, cá, ngũ cốc nguyên hạt
• Hạn chế muối, thịt đỏ, mỡ động vật, thực phẩm chế biến sẵn
• Uống đủ nước, tránh để cơ thể mất nước kéo dài

Khám sức khỏe định kỳ

• Đặc biệt ở người trên 40 tuổi, người có tiền sử bệnh lý tim mạch, tiểu đường
• Kiểm tra chỉ số huyết áp, đường huyết, mỡ máu, chức năng tim mạch định kỳ

Cảnh giác với cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA)

Nếu từng có cơn TIA, cần đến bệnh viện chuyên khoa để tầm soát, điều trị phòng đột quỵ thật sự.

Tai biến mạch máu não là căn bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu phát hiện kịp thời và kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ. Không chỉ là trách nhiệm của người bệnh mà cả gia đình, cộng đồng cũng cần nâng cao nhận thức về các dấu hiệu cảnh báo và cách ứng phó khi cơn đột quỵ xảy ra.

Hãy hành động ngay từ hôm nay bằng cách kiểm tra sức khỏe định kỳ, xây dựng lối sống khoa học và chia sẻ kiến thức này đến những người thân yêu – bởi mỗi phút trôi qua là não bộ mất đi hàng triệu tế bào thần kinh.