Sỏi mật là một trong những bệnh lý phổ biến của hệ tiêu hóa, xảy ra khi các thành phần trong dịch mật như cholesterol, muối mật hoặc bilirubin bị mất cân bằng, dẫn đến kết tụ và hình thành sỏi. Nhiều người thường không nhận ra mình bị sỏi mật cho đến khi xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng.
Việc hiểu rõ dấu hiệu cảnh báo sỏi mật và thăm khám sớm giúp phòng tránh nguy cơ viêm túi mật, viêm đường mật hay thậm chí là viêm tụy cấp do sỏi gây ra.
Sỏi mật là gì và vì sao hình thành
Túi mật là cơ quan nhỏ nằm dưới gan, có nhiệm vụ dự trữ và cô đặc dịch mật do gan tiết ra. Dịch mật giúp tiêu hóa chất béo trong thức ăn. Khi lượng cholesterol trong dịch mật quá cao, hoặc khi dòng chảy của mật bị tắc nghẽn, các tinh thể nhỏ sẽ kết dính lại với nhau và dần tạo thành sỏi.
Có hai loại sỏi mật chính:
- Sỏi cholesterol: chiếm đa số, thường gặp ở người béo phì, người ăn nhiều chất béo và ít vận động.
- Sỏi sắc tố mật: thường gặp ở người mắc bệnh gan mạn tính, nhiễm trùng đường mật hoặc tan máu mạn tính.
Một số yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc bệnh gồm: phụ nữ trên 40 tuổi, người thừa cân, người ăn ít chất xơ, bệnh nhân tiểu đường hoặc phụ nữ đang mang thai, dùng thuốc tránh thai lâu dài.
6 Dấu hiệu cảnh báo sỏi mật thường gặp cần biết
Phần lớn người bị sỏi mật không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, khi sỏi di chuyển và gây tắc nghẽn dòng chảy mật, cơ thể sẽ xuất hiện nhiều dấu hiệu cảnh báo rõ rệt.
Đau vùng hạ sườn phải hoặc vùng bụng trên
Cơn đau thường xuất hiện sau khi ăn, đặc biệt là bữa ăn nhiều dầu mỡ. Đau có thể lan lên vai phải hoặc ra sau lưng. Nhiều người mô tả cơn đau như có vật nhọn đâm, kéo dài từ vài phút đến vài giờ. Đây là triệu chứng đặc trưng của sỏi túi mật hoặc viêm túi mật cấp.
Buồn nôn và nôn
Khi sỏi làm tắc dòng chảy mật, quá trình tiêu hóa chất béo bị ảnh hưởng khiến người bệnh dễ buồn nôn, đầy bụng, chán ăn. Triệu chứng này thường đi kèm với cảm giác nặng tức sau ăn.
Vàng da, vàng mắt
Nếu sỏi rơi xuống ống mật chủ và gây tắc nghẽn, bilirubin không thể thoát ra ngoài mà tích tụ trong máu, dẫn đến hiện tượng vàng da, vàng mắt. Đây là dấu hiệu cho thấy bệnh đã tiến triển nghiêm trọng, cần điều trị kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm.
Sốt và ớn lạnh
Khi sỏi mật gây viêm nhiễm, người bệnh có thể bị sốt cao, ớn lạnh, toát mồ hôi. Đây là dấu hiệu cảnh báo viêm túi mật cấp hoặc viêm đường mật – những tình trạng cần được xử lý y tế khẩn cấp.
Nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu
Khi dòng chảy mật bị cản trở, sắc tố mật không vào được ruột mà thải ra qua thận, khiến nước tiểu sẫm màu hơn bình thường. Đồng thời, phân có thể nhạt màu hoặc xám do thiếu sắc tố mật.
Rối loạn tiêu hóa kéo dài
Người bị sỏi mật thường gặp các triệu chứng như chướng bụng, đầy hơi, khó tiêu, đặc biệt là sau khi ăn thức ăn nhiều dầu mỡ. Những triệu chứng rối loạn tiêu hoá này dễ bị nhầm với bệnh dạ dày hoặc viêm đại tràng, khiến người bệnh chủ quan và không đi khám sớm.
Có những phương pháp chẩn đoán sỏi mật nào
Khi có các dấu hiệu nghi ngờ, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện một số xét nghiệm và kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh để xác định tình trạng sỏi:
- Siêu âm bụng: phương pháp phổ biến, giúp phát hiện sỏi túi mật hoặc sỏi ống mật với độ chính xác cao.
- Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): hỗ trợ đánh giá vị trí và kích thước sỏi rõ ràng hơn.
- Chụp cộng hưởng từ đường mật (MRCP): được dùng trong các trường hợp nghi ngờ sỏi ống mật chủ.
- Xét nghiệm máu: kiểm tra men gan, bilirubin và chỉ số viêm để đánh giá tình trạng tắc mật hoặc nhiễm trùng.
Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị sỏi mật
Sỏi mật nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề:
- Viêm túi mật cấp: do sỏi kẹt ở cổ túi mật gây tắc nghẽn và nhiễm trùng.
- Viêm đường mật: nhiễm khuẩn lan rộng trong hệ thống đường mật, có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết.
- Viêm tụy cấp do sỏi mật: sỏi kẹt ở ngã ba tụy – mật, gây tắc dịch tụy và dẫn đến viêm tụy nặng.
- Ung thư túi mật hoặc đường mật: hiếm gặp nhưng có thể xảy ra ở người bị sỏi mật mạn tính kéo dài.
Những biến chứng này không chỉ gây đau đớn mà còn đe dọa tính mạng nếu không được xử lý đúng cách.
Các phương pháp điều trị sỏi mật tốt nhất hiện nay
Tùy thuộc vào kích thước, vị trí sỏi và triệu chứng lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp:
Điều trị nội khoa
Áp dụng với sỏi nhỏ, chưa gây biến chứng. Người bệnh có thể được kê thuốc làm tan sỏi hoặc thuốc giảm đau, chống co thắt, kháng sinh nếu có nhiễm trùng. Tuy nhiên, tỷ lệ tan sỏi bằng thuốc thường thấp và dễ tái phát, nên cần theo dõi thường xuyên.
Can thiệp ngoại khoa
Trong trường hợp sỏi lớn, gây đau nhiều hoặc viêm túi mật tái phát, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật cắt túi mật nội soi. Đây là phương pháp điều trị hiệu quả, ít xâm lấn, giúp người bệnh hồi phục nhanh và hạn chế tái phát.
Nếu sỏi nằm ở ống mật chủ, có thể tiến hành nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) để lấy sỏi mà không cần mổ.
Kết hợp thay đổi lối sống
Người bị sỏi mật cần điều chỉnh chế độ ăn và sinh hoạt để ngăn ngừa tái phát:
- Hạn chế đồ chiên xào, nhiều chất béo, đặc biệt là mỡ động vật.
- Tăng cường rau xanh, trái cây và thực phẩm giàu chất xơ.
- Uống đủ nước và duy trì cân nặng hợp lý.
- Tập thể dục đều đặn giúp ổn định quá trình trao đổi chất.
Khi nào cần đi khám bác sĩ để khám sỏi mật?
Nếu bạn gặp các dấu hiệu sau, hãy đến cơ sở y tế ngay:
- Đau bụng vùng hạ sườn phải dữ dội, kèm sốt, buồn nôn.
- Vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu.
- Đau bụng tái phát nhiều lần, đặc biệt sau bữa ăn nhiều dầu mỡ.
Phát hiện và điều trị sớm không chỉ giúp loại bỏ sỏi mà còn ngăn ngừa biến chứng nặng nề, bảo vệ gan và hệ tiêu hóa.
Khám và điều trị sỏi mật ở đâu uy tín tại Bắc Ninh
Đối với người dân Bắc Ninh và các khu vực lân cận, Bệnh viện Đa khoa Ngã Tư Hồ là một trong những địa chỉ uy tín trong khám và điều trị các bệnh lý gan mật, trong đó có sỏi mật.
Bệnh viện quy tụ đội ngũ bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa – gan mật nhiều năm kinh nghiệm, cùng hệ thống thiết bị siêu âm, chụp CT, MRI hiện đại giúp chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả. Ngoài ra, người bệnh còn được tư vấn dinh dưỡng và hướng dẫn thay đổi lối sống để phòng tái phát.
Sỏi mật là bệnh lý tiềm ẩn nhiều nguy cơ nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm. Khi thấy các dấu hiệu cảnh báo sỏi mật như đau hạ sườn phải, buồn nôn, vàng da hay rối loạn tiêu hóa kéo dài, bạn không nên chủ quan mà cần đi khám ngay tại cơ sở y tế uy tín. Việc điều trị đúng cách kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh sẽ giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng và tránh được biến chứng nguy hiểm.
