Cảm lạnh, cảm cúm và COVID-19 là ba bệnh lý đường hô hấp phổ biến nhưng dễ gây nhầm lẫn do có nhiều triệu chứng tương đồng như ho, sốt, đau họng, mệt mỏi,… Tuy nhiên, mức độ nghiêm trọng, tốc độ lây lan, biến chứng và cách điều trị của mỗi bệnh lại hoàn toàn khác nhau. Vậy phân biệt cảm lạnh, cảm cúm và COVID như thế nào?
Hãy cùng Bệnh viện Ngã Tư Hồ tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây để có phương pháp xử lý và phòng ngừa đúng cách.
Tổng quan về cảm lạnh, cảm cúm và COVID
Cảm lạnh là gì?
Cảm lạnh là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên do virus, phổ biến nhất là rhinovirus. Bệnh có thể xảy ra quanh năm, đặc biệt vào mùa lạnh hoặc khi thời tiết thay đổi.
- Đối tượng dễ mắc: Trẻ em, người già, người có sức đề kháng yếu.
- Thời gian ủ bệnh: 1–3 ngày.
- Thời gian khỏi bệnh: 5–10 ngày, hiếm khi có biến chứng.
Cảm cúm là gì?
Cảm cúm là bệnh do virus cúm (influenza virus) gây ra, có khả năng lây lan nhanh trong cộng đồng. Bệnh thường bùng phát vào mùa thu – đông và có thể gây thành dịch.
- Thời gian ủ bệnh: 1–4 ngày.
- Thời gian kéo dài: 7–14 ngày, có thể lâu hơn nếu có biến chứng.
COVID-19 là gì?
COVID-19 là bệnh do virus SARS-CoV-2 gây ra, xuất hiện lần đầu vào năm 2019 và sau đó trở thành đại dịch toàn cầu. Bệnh có mức độ nguy hiểm cao hơn cảm lạnh và cúm, với khả năng lây lan mạnh và có thể gây biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, suy hô hấp, tử vong.
- Thời gian ủ bệnh: Trung bình 2–14 ngày.
- Thời gian diễn tiến: Từ vài ngày đến nhiều tuần, tùy thể bệnh và sức khỏe người mắc.
Bảng so sánh nhanh: Phân biệt cảm lạnh, cảm cúm và COVID
| Triệu chứng | Cảm lạnh | Cảm cúm | COVID-19 |
| Sốt | Hiếm gặp, nhẹ | Phổ biến, thường sốt cao | Thường gặp, có thể sốt cao |
| Ho | Nhẹ, ho khan hoặc có đờm | Ho khan hoặc ho có đờm | Ho khan, có thể kéo dài |
| Mệt mỏi | Nhẹ hoặc không | Rõ rệt | Mệt mỏi nhiều, kéo dài |
| Đau nhức cơ thể | Không đáng kể | Rất phổ biến | Phổ biến |
| Sổ mũi, nghẹt mũi | Rất phổ biến | Có thể gặp | Có thể gặp |
| Đau họng | Phổ biến | Có thể có | Có thể có |
| Mất khứu/ vị giác | Rất hiếm | Rất hiếm | Phổ biến, đặc trưng |
| Khó thở | Hiếm | Hiếm gặp | Có thể nguy hiểm, cần cấp cứu |
| Biến chứng nguy hiểm | Rất hiếm | Có (viêm phổi, viêm tai) | Phổ biến (viêm phổi, suy hô hấp, tử vong) |
Phân tích triệu chứng cảm lạnh, cảm cúm và COVID cụ thể
Cảm lạnh
- Khởi phát chậm, triệu chứng nhẹ.
- Thường bắt đầu bằng sổ mũi, hắt hơi, đau họng nhẹ.
- Ho có thể xuất hiện vài ngày sau đó.
- Hầu như không sốt hoặc sốt nhẹ
- Ít khi gây mệt mỏi nghiêm trọng hay đau cơ.
- Tự khỏi mà không cần điều trị đặc biệt.
Lưu ý: Cảm lạnh rất thường gặp ở trẻ nhỏ và không nguy hiểm, nhưng nên theo dõi nếu trẻ bị sốt kéo dài hoặc ho nhiều.
Cảm cúm
- Khởi phát đột ngột, sốt cao, mệt mỏi dữ dội.
- Đau cơ, nhức đầu, ho khan, đau họng.
- Có thể kèm tiêu chảy hoặc nôn ói (nhất là ở trẻ nhỏ).
- Sốt có thể kéo dài 3–5 ngày.
- Có thể diễn tiến thành viêm phổi, viêm tai giữa, viêm xoang nếu không chăm sóc đúng cách.
Lưu ý: Nên tiêm vaccine cúm hàng năm để phòng ngừa.
COVID-19
- Triệu chứng đa dạng: từ không có biểu hiện đến sốt cao, ho, khó thở.
- Đặc trưng là mất vị giác và khứu giác (đặc biệt trong giai đoạn đầu).
- Có thể gây đau cơ, tiêu chảy, phát ban, đau đầu, rối loạn nhịp tim…
- Ở người già, người có bệnh nền (tiểu đường, tim mạch…), bệnh có thể diễn tiến nặng.
- Cần xét nghiệm PCR hoặc test nhanh kháng nguyên để chẩn đoán chính xác.
Các xét nghiệm giúp chẩn đoán cảm lạnh, cảm cúm và COVID chính xác
Để phân biệt rõ ràng cảm lạnh, cảm cúm và COVID, ngoài dựa vào triệu chứng, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm như:
- Test nhanh COVID-19: Cho kết quả trong 15–30 phút.
- PCR COVID-19: Độ chính xác cao, kết quả sau vài giờ.
- Xét nghiệm cúm A/B: Dùng để xác định virus cúm.
- Xét nghiệm máu, X-quang phổi: Giúp kiểm tra mức độ viêm nhiễm, tổn thương phổi nếu nghi ngờ biến chứng.
Hướng xử lý khi mắc cảm lạnh, cảm cúm và COVID
Cảm lạnh
- Nghỉ ngơi, uống nhiều nước ấm.
- Súc họng nước muối, xịt mũi nếu nghẹt.
- Dùng thuốc giảm đau hạ sốt (paracetamol) nếu cần.
- Thường không cần dùng kháng sinh.
Cảm cúm
- Nghỉ ngơi, theo dõi nhiệt độ cơ thể.
- Uống nhiều nước, ăn thức ăn mềm, dễ tiêu.
- Có thể dùng thuốc kháng virus nếu phát hiện sớm (trong vòng 48 giờ đầu).
- Tiêm phòng cúm hằng năm là biện pháp phòng bệnh tốt nhất.
COVID-19
- Cách ly, đeo khẩu trang đúng cách.
- Theo dõi dấu hiệu cảnh báo: khó thở, đau tức ngực, SpO2 giảm dưới 95%.
- Uống thuốc theo chỉ định bác sĩ (thuốc kháng virus, thuốc hỗ trợ).
- Trường hợp nặng cần nhập viện điều trị chuyên sâu.
Cách phòng ngừa cảm lạnh, cảm cúm và COVID hiệu quả
Dù là cảm lạnh, cảm cúm hay COVID-19, bạn đều có thể phòng ngừa bằng những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả:
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
- Đeo khẩu trang, tránh nơi đông người, đặc biệt trong mùa dịch.
- Giữ ấm cơ thể, tránh thay đổi thời tiết đột ngột.
- Bổ sung dinh dưỡng hợp lý, tăng cường vitamin C, kẽm, chất xơ…
- Ngủ đủ giấc, tập luyện nhẹ nhàng để nâng cao miễn dịch.
- Tiêm vaccine đầy đủ: gồm cúm mùa, COVID-19 và các vaccine khuyến cáo khác.
Khi nào cần đến gặp bác sĩ?
Dù phần lớn trường hợp cảm lạnh, cúm hay COVID đều có thể điều trị tại nhà, bạn nên đến gặp bác sĩ nếu:
- Sốt cao không hạ sau 2–3 ngày.
- Khó thở, tức ngực, nhịp tim nhanh.
- Đau đầu dữ dội, nôn ói kéo dài.
- Trẻ nhỏ bỏ bú, li bì, co giật.
- Người cao tuổi có bệnh nền xuất hiện triệu chứng hô hấp.
Việc phân biệt cảm lạnh, cảm cúm và COVID là rất quan trọng để kịp thời cách ly, điều trị đúng cách và tránh lây lan. Trong bối cảnh dịch bệnh vẫn có thể bùng phát trở lại, mỗi người cần trang bị kiến thức đầy đủ để bảo vệ bản thân và gia đình.
Nếu bạn có dấu hiệu nghi ngờ, hãy chủ động xét nghiệm và theo dõi sát sao các triệu chứng. Đặc biệt, không nên chủ quan với triệu chứng nhẹ, vì đó có thể là dấu hiệu sớm của COVID hoặc biến chứng cúm.
