Uốn ván là một bệnh nhiễm trùng cấp tính cực kỳ nguy hiểm do độc tố thần kinh của vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể gây ra. Bệnh tiến triển nhanh, gây co cứng cơ toàn thân và có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Hiện nay uốn ván vẫn xuất hiện rải rác trong cộng đồng, đặc biệt ở những khu vực điều kiện y tế hạn chế hoặc chưa được tiêm phòng đầy đủ.
Trong bối cảnh nhiều người vẫn còn chủ quan về các vết thương nhỏ trên da, hiểu đúng về bệnh uốn ván và cách phòng tránh là vô cùng quan trọng. Bài viết dưới đây Ngã Tư Hồ sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân dấu hiệu chẩn đoán điều trị cũng như biện pháp dự phòng bệnh hiệu quả nhất.
Bệnh uốn ván là gì
Uốn ván là bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Clostridium tetani gây nên. Loại vi khuẩn này tồn tại phổ biến trong môi trường như đất bụi phân động vật và có khả năng tạo bào tử chịu được điều kiện khắc nghiệt. Khi bào tử này xâm nhập vào cơ thể qua vết thương chúng phát triển và tạo ra độc tố tetanospasmin. Đây là chất gây ảnh hưởng trực tiếp lên hệ thần kinh dẫn đến tình trạng co cứng cơ đặc trưng của bệnh uốn ván.
Khác với nhiều bệnh truyền nhiễm khác bệnh uốn ván không lây từ người sang người. Bệnh chỉ xảy ra khi cơ thể bị nhiễm bào tử vi khuẩn thông qua vết thương dù rất nhỏ.
Nguyên nhân gây bệnh uốn ván
Cơ chế gây bệnh bắt đầu khi bào tử vi khuẩn Clostridium tetani xâm nhập vào cơ thể. Các con đường phổ biến gồm
Vết thương hở
Các vết cắt trầy xước do tai nạn sinh hoạt lao động đặc biệt là khi tiếp xúc đất hoặc rỉ sét.
Vết thương do dụng cụ bẩn
Đinh sắt dao kéo kim loại không được vệ sinh đúng cách.
Vết thương sâu thiếu oxy
Môi trường ít oxy tạo điều kiện vi khuẩn phát triển mạnh mẽ.
Nhiễm trùng sau sinh hoặc sau nạo phá thai không an toàn
Trong điều kiện không vô trùng nguy cơ mắc uốn ván rất cao.
Vết cắn động vật hoặc tiêm chích ma túy
Nếu dụng cụ bẩn hoặc môi trường nhiễm khuẩn nguy cơ uốn ván tăng cao.
Những người không được tiêm phòng đầy đủ hoặc không tiêm nhắc lại đúng lịch có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nhiều.
Triệu chứng của bệnh uốn ván
Thời gian ủ bệnh thường từ 3 đến 21 ngày, tùy vị trí và mức độ của vết thương. Triệu chứng điển hình bao gồm
Cứng hàm
Là dấu hiệu đầu tiên và phổ biến nhất. Người bệnh khó há miệng hoặc nói chuyện bình thường.
Co cứng cơ vùng cổ và lưng
Các cơ co thắt liên tục tạo cảm giác đau dữ dội.
Co giật toàn thân
Các cơn giật xảy ra do kích thích như tiếng động mạnh hoặc ánh sáng.
Sốt vã mồ hôi nhịp tim nhanh
Hệ thần kinh bị ảnh hưởng khiến cơ thể rối loạn chức năng.
Tư thế uốn cong đặc trưng
Cột sống có thể cong ngược do cơ co cứng quá mức.
Khó thở
Cơ hô hấp bị ảnh hưởng là dấu hiệu nặng cần cấp cứu ngay lập tức.
Triệu chứng càng đến sớm sau vết thương mức độ bệnh càng nặng.
Các dạng uốn ván thường gặp
Uốn ván được chia thành nhiều dạng khác nhau tùy theo vị trí và mức độ ảnh hưởng.
Uốn ván toàn thân
Là dạng phổ biến nhất. Người bệnh xuất hiện triệu chứng trên toàn cơ thể, có thể đe dọa tính mạng rất nhanh.
Uốn ván khu trú
Co cứng chỉ xảy ra tại vùng gần vết thương. Tuy nhiên bệnh có thể chuyển sang dạng toàn thân nếu không điều trị.
Uốn ván sơ sinh
Xảy ra ở trẻ sinh tại nơi không đảm bảo vô trùng, đặc biệt khi chăm sóc rốn không đúng cách. Đây là dạng bệnh nguy hiểm với tỷ lệ tử vong cao.
Biến chứng nguy hiểm của uốn ván
Nếu không được điều trị đúng cách uốn ván có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng.
Suy hô hấp
Co cứng cơ hô hấp khiến người bệnh khó thở, thậm chí ngưng thở.
Rối loạn thần kinh thực vật
Gây tăng hoặc giảm huyết áp nhịp tim không ổn định sốt cao.
Gãy xương và tổn thương cơ
Do các cơn co giật mạnh liên tục.
Viêm phổi do hít sặc
Khi người bệnh không thể kiểm soát phản xạ nuốt.
Tử vong
Nếu không được điều trị kịp thời tỷ lệ tử vong của uốn ván toàn thân có thể rất cao.
Cách chẩn đoán bệnh uốn ván chính xác
Việc chẩn đoán dựa vào biểu hiện lâm sàng vì không có xét nghiệm đặc hiệu cho bệnh.
Khai thác vết thương
Bác sĩ kiểm tra vị trí mức độ và thời gian xuất hiện vết thương.
Triệu chứng cơ co cứng
Cứng hàm co giật phản ứng mạnh với kích thích là dấu hiệu quan trọng.
Xét nghiệm hỗ trợ
Bao gồm công thức máu xét nghiệm chức năng gan thận điện giải nhằm đánh giá biến chứng.
Đa phần khi đã có triệu chứng điển hình bác sĩ sẽ chẩn đoán ngay để can thiệp kịp thời.
Điều trị bệnh uốn ván như thế nào?
Điều trị uốn ván cần tiến hành càng sớm càng tốt tại cơ sở y tế. Phác đồ thường bao gồm:
Trung hòa độc tố
Tiêm huyết thanh kháng độc tố uốn ván nhằm vô hiệu hóa độc tố chưa bám vào hệ thần kinh.
Kháng sinh
Thường sử dụng thuốc để tiêu diệt vi khuẩn Clostridium tetani trong vết thương.
Làm sạch vết thương
Cắt lọc mô hoại tử và loại bỏ dị vật nhằm ngăn vi khuẩn tiếp tục phát triển.
Thuốc giãn cơ và an thần
Giúp giảm co giật và hạn chế đau đớn.
Hỗ trợ hô hấp
Trong các trường hợp nặng người bệnh có thể cần thở máy.
Chăm sóc đặc biệt
Giảm kích thích ánh sáng và tiếng ồn giúp hạn chế các cơn co giật.
Điều trị uốn ván luôn phức tạp và kéo dài, do đó phòng bệnh là biện pháp quan trọng hơn hết.
Cách phòng ngừa bệnh uốn ván hiệu quả
Tiêm vắc xin đầy đủ
Vắc xin uốn ván nằm trong chương trình tiêm chủng mở rộng cho trẻ em và tiêm nhắc lại ở người trưởng thành. Hiệu quả bảo vệ duy trì khoảng 10 năm. Phụ nữ mang thai cũng cần tiêm để phòng uốn ván sơ sinh.
Xử lý vết thương đúng cách
Làm sạch vết thương bằng nước sạch và dung dịch sát khuẩn. Đối với vết thương sâu bẩn hoặc do kim loại cần đến bệnh viện để được đánh giá nguy cơ.
Giữ vệ sinh khi sinh nở
Sinh tại cơ sở y tế an toàn chăm sóc rốn trẻ sơ sinh đúng cách giúp phòng ngừa uốn ván sơ sinh.
Cẩn trọng trong lao động và sinh hoạt
Sử dụng giày bảo hộ găng tay và trang thiết bị an toàn khi làm việc trong môi trường dễ bị trầy xước.
Không tự ý điều trị vết thương tại nhà
Những vết thương sâu dù nhỏ cũng cần được kiểm tra bởi nhân viên y tế.
Đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh uốn ván
Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể mắc nhưng các nhóm sau dễ bị uốn ván hơn
- Người không tiêm phòng hoặc tiêm không đầy đủ
- Người lao động tiếp xúc đất cát kim loại
- Người tiêm chích ma túy
- Phụ nữ sinh nở trong điều kiện không an toàn
- Trẻ sơ sinh không được chăm sóc rốn đúng cách
Nhận biết sớm nguy cơ giúp chủ động phòng tránh và xử lý kịp thời.
Bệnh uốn ván có lây không?
Uốn ván không truyền từ người sang người. Đây là bệnh nhiễm trùng chỉ xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể thông qua vết thương. Vì vậy tiếp xúc với người bệnh không làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Điều quan trọng là phòng ngừa bằng cách chăm sóc vết thương đúng cách và tiêm phòng đầy đủ.
Bệnh uốn ván là một trong những bệnh lý nhiễm trùng nguy hiểm nhất có thể gây tử vong nhanh chóng nếu không được điều trị đúng lúc. Triệu chứng điển hình của bệnh như cứng hàm, co giật và khó thở đòi hỏi phải được cấp cứu ngay. Tiêm vắc xin đầy đủ cùng việc chăm sóc vết thương đúng cách là giải pháp phòng bệnh hiệu quả nhất hiện nay.
Mỗi người nên chủ động kiểm tra lịch tiêm của mình và tiêm nhắc lại khi cần thiết. Với trẻ em và phụ nữ mang thai việc tiêm phòng đầy đủ đóng vai trò quan trọng để bảo vệ sức khỏe lâu dài.
