Bài viết này Bệnh viện đa khoa Ngã Tư Hồ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn tác dụng của ngải cứu, những cách sử dụng phổ biến, lưu ý khi dùng và những đối tượng không nên sử dụng loại thảo mộc này.
Ngải cứu là một loại cây thảo mộc quen thuộc trong đời sống người Việt, thường được dùng trong các món ăn và bài thuốc dân gian. Từ lâu, cây ngải cứu đã được xem như “vị thuốc của mẹ” nhờ tác dụng chữa bệnh và bồi bổ sức khỏe. Trong y học cổ truyền, nó được coi là thảo dược có tính ấm, giúp điều hòa khí huyết, giảm đau, tiêu viêm và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý. Trong y học hiện đại, nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra các hoạt chất quý trong ngải cứu mang lại lợi ích lớn cho sức khỏe.
Đặc điểm và thành phần của cây ngải cứu
Ngải cứu (tên khoa học: Artemisia vulgaris), thuộc họ Cúc (Asteraceae), là cây thân thảo sống lâu năm, cao khoảng 0,4 – 1 m. Lá ngải cứu màu xanh sẫm, mặt dưới có lông trắng mịn, mùi thơm đặc trưng và vị hơi đắng. Cây thường mọc hoang hoặc được trồng ở khắp nơi, đặc biệt là vùng đồng bằng và trung du.
Thành phần chính trong ngải cứu:
- Tinh dầu: chứa cineol, thuyon, borneol… giúp kháng khuẩn, giảm đau, kích thích tuần hoàn.
- Flavonoid: chống oxy hóa, bảo vệ tế bào, hỗ trợ ngăn ngừa bệnh mạn tính.
- Các vitamin và khoáng chất: vitamin A, C, K, canxi, sắt, kali…
- Chất đắng: giúp kích thích tiêu hóa, tăng tiết dịch vị.
Tác dụng của ngải cứu đối với sức khỏe
Ngải cứu không chỉ là gia vị trong ẩm thực mà còn là vị thuốc quý trong cả Đông y và Tây y. Dưới đây là những lợi ích nổi bật:
Điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh
Ngải cứu từ lâu đã được dùng để chữa rối loạn kinh nguyệt, kinh nguyệt không đều hoặc đau bụng kinh. Các hoạt chất trong cây sẽ giúp điều hòa khí huyết, giãn cơ trơn tử cung, từ đó giảm đau và hỗ trợ chu kỳ kinh nguyệt ổn định.
Cách dùng:
Uống nước ngải cứu tươi hoặc khô hãm trà trước kỳ kinh 1 tuần sẽ giúp giảm triệu chứng đau bụng, mệt mỏi.
Hỗ trợ tiêu hóa
Ngải cứu có vị đắng nhẹ, giúp kích thích tiết dịch vị, tăng khả năng hấp thu dưỡng chất và cải thiện tình trạng đầy bụng, khó tiêu. Ngoài ra, tính ấm của cây còn giúp giảm đau bụng do lạnh.
Cách dùng:
Có thể xào cùng trứng, nấu canh hoặc sắc nước uống để kích thích tiêu hóa.
Giảm đau xương khớp
Trong y học cổ truyền, thường được dùng để chườm nóng, xoa bóp trị đau nhức xương khớp, thoái hóa cột sống, đau lưng, tê bì chân tay. Tinh dầu ngải cứu thấm qua da sẽ giúp tăng tuần hoàn máu và giảm viêm.
Cách dùng:
Lá cây ngải cứu rang nóng với muối, bọc vào khăn rồi chườm trực tiếp lên vùng đau.
An thần, cải thiện giấc ngủ
Ngải cứu có tác dụng thư giãn thần kinh, giúp dễ ngủ hơn. Người bị mất ngủ, căng thẳng, lo âu có thể dùng như một liệu pháp hỗ trợ.
Cách dùng:
Uống nước hoặc đun là cây tươi để xông hơi toàn thân.
Cầm máu và làm lành vết thương
Lá ngải cứu tươi giã nát có thể đắp lên vết thương để cầm máu và giảm sưng tấy nhờ đặc tính kháng khuẩn, chống viêm.
Hỗ trợ điều trị cảm cúm, ho
Tinh dầu ngải cứu chứa cineol có tác dụng long đờm, giảm ho và làm ấm cơ thể dùng để xông hơi kết hợp lá bưởi, sả, gừng giúp giải cảm nhanh chóng.
Giúp điều hòa huyết áp
Có thể giúp ổn định huyết áp ở mức vừa phải, đặc biệt là hỗ trợ cho người bị huyết áp thấp do tuần hoàn máu kém.
Những cách dùng ngải cứu phổ biến
Lá Ngải cứu có thể dùng tươi, phơi khô hoặc chế biến thành tinh dầu, cao xoa. Một số cách phổ biến gồm:
Dùng làm món ăn
- Xào trứng: Món ăn bổ máu, tốt cho người suy nhược, phụ nữ sau sinh.
- Canh gà hầm: Bồi bổ sức khỏe, phục hồi thể lực.
- Hấp cá: Giúp khử mùi tanh, kích thích tiêu hóa.
Uống nước
- Lá tươi: Rửa sạch, giã nhuyễn, vắt lấy nước cốt pha loãng uống.
- Lá khô: Hãm như trà, uống ấm mỗi ngày.
Chườm
Ngải cứu rang nóng với muối hoặc gừng, bọc vào vải rồi chườm vùng đau nhức, xương khớp.
Xông hơi
Đun với sả, gừng, lá bưởi để xông hơi toàn thân, giúp giải cảm và thư giãn.
Những lưu ý khi dùng ngải cứu
Dù mang lại nhiều lợi ích, nhưng nếu dùng không đúng cách hoặc quá liều, ngải cứu có thể gây tác dụng phụ.
- Không dùng quá nhiều: Uống quá nhiều nước ngải cứu (trên 500ml/ngày) có thể gây kích thích thần kinh, chóng mặt, buồn nôn.
- Phụ nữ mang thai: Chỉ dùng theo hướng dẫn của bác sĩ, vì nó có thể kích thích tử cung.
- Người bị viêm gan, bệnh về gan: Tránh dùng nhiều do cây chứa thuyon có thể ảnh hưởng đến gan.
- Người dị ứng với họ Cúc: Có thể bị nổi mẩn, ngứa.
Ngải cứu là loại thảo mộc quý, vừa là nguyên liệu chế biến món ăn, vừa là vị thuốc chữa nhiều bệnh. Tác dụng của ngải cứu bao gồm điều hòa kinh nguyệt, giảm đau xương khớp, hỗ trợ tiêu hóa, an thần, cầm máu và giúp phục hồi sức khỏe. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả và tránh tác dụng phụ, bạn nên sử dụng với liều lượng hợp lý và tham khảo ý kiến chuyên gia y tế nếu đang mang thai hoặc có bệnh lý nền.
Có thể nói, nó chính là “người bạn đồng hành” trong chăm sóc sức khỏe gia đình, nhưng cũng cần hiểu rõ cách sử dụng để tận dụng hết lợi ích mà không gây hại.
