Sốt xuất huyết là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến và nguy hiểm nhất ở Việt Nam, đặc biệt vào mùa mưa, khi muỗi sinh sôi mạnh mẽ. Bệnh do virus Dengue gây ra và lây truyền qua vết đốt của muỗi vằn – loài muỗi hoạt động mạnh vào ban ngày. Theo thống kê của Bộ Y tế, hàng năm nước ta ghi nhận hàng trăm ngàn ca mắc, trong đó không ít trường hợp diễn biến nặng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Vậy sốt xuất huyết là gì, bệnh lây lan như thế nào, các dấu hiệu nhận biết ra sao, cần chăm sóc tại nhà như thế nào để giảm biến chứng? Hãy cùng tìm hiểu đầy đủ trong bài viết dưới đây.
Nguyên nhân gây sốt xuất huyết
Virus Dengue – “thủ phạm” chính
Sốt xuất huyết do virus Dengue thuộc nhóm Flavivirus gây ra. Hiện có 4 chủng virus Dengue (DENV-1 đến DENV-4), vì vậy một người có thể mắc sốt xuất huyết nhiều hơn một lần trong đời.
Con đường lây truyền
Bệnh lây truyền chủ yếu qua muỗi vằn cái (Aedes aegypti). Khi muỗi đốt người bệnh đang mang virus, virus sẽ xâm nhập và nhân lên trong muỗi. Sau đó, nếu muỗi đốt người khỏe mạnh, virus sẽ truyền sang và gây bệnh.
Lưu ý: Sốt xuất huyết không lây trực tiếp từ người sang người qua tiếp xúc thông thường, nước bọt hay qua đường ăn uống.
Triệu chứng của sốt xuất huyết
Bệnh sốt xuất huyết thường có thời gian ủ bệnh khoảng 4–7 ngày sau khi bị muỗi truyền virus. Bệnh thường diễn biến qua 3 giai đoạn rõ rệt:
Giai đoạn 1: Giai đoạn sốt (0–3 ngày đầu)
- Sốt cao đột ngột (39–40°C)
- Đau đầu, đau sau hốc mắt
- Mệt mỏi, buồn nôn
- Đau cơ, khớp
Đây là giai đoạn virus đang phát triển mạnh, gây rối loạn miễn dịch.
Giai đoạn 2: Giai đoạn nguy hiểm (ngày 3–7)
- Sốt có thể giảm nhưng không có nghĩa là bệnh đỡ
- Xuất huyết dưới da (nốt đỏ li ti), chảy máu chân răng, chảy máu cam
- Buồn nôn, nôn nhiều
- Đau bụng, gan to
- Biến chứng nguy hiểm: sốc, xuất huyết nội tạng, suy tạng,…
Giai đoạn 3: Giai đoạn hồi phục
- Bệnh nhân hết sốt, thèm ăn trở lại
- Đi tiểu nhiều hơn, huyết áp ổn định
- Tuy nhiên cần theo dõi chặt để tránh tái sốc muộn
Khi nào nên đưa bệnh nhân đến bệnh viện?
Khi người bệnh có các dấu hiệu sau, cần đưa đi cấp cứu ngay:
- Mệt lả, tay chân lạnh, khó thở
- Đau bụng dữ dội, nôn nhiều
- Chảy máu mũi, nướu không cầm
- Đi tiểu ít, tiểu sẫm màu
- Lơ mơ, vật vã hoặc co giật
Không nên chủ quan khi sốt giảm, vì đây có thể là dấu hiệu bệnh chuyển nặng.
Cách chăm sóc sốt xuất huyết tại nhà
Với các trường hợp nhẹ, bệnh nhân có thể được điều trị và theo dõi tại nhà dưới sự hướng dẫn của nhân viên y tế.
Hạ sốt đúng cách
- Dùng Paracetamol (Hapacol, Efferalgan,…) để hạ sốt, liều dùng theo cân nặng và tuổi
- Không được dùng Aspirin hoặc Ibuprofen vì có thể gây xuất huyết nặng hơn
- Lau mát bằng nước ấm vùng nách, bẹn khi sốt cao
Bù nước và điện giải
- Uống nhiều nước lọc, nước hoa quả tươi (cam, dừa, chanh)
- Dùng dung dịch oresol (ORS) để bù điện giải
- Nên chia nhỏ lượng nước thành nhiều lần trong ngày
Ăn uống hợp lý
- Ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu như cháo, súp, cơm mềm
- Hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng
- Không dùng rượu, bia, cà phê trong thời gian bệnh
Theo dõi sát dấu hiệu chuyển nặng
- Đo nhiệt độ, nhịp tim, mạch thường xuyên
- Quan sát da có xuất huyết, chảy máu bất thường
- Kiểm tra lượng nước tiểu
Bệnh nhân cần nghỉ ngơi tuyệt đối, không đi học hay lao động nặng trong giai đoạn sốt.
Biến chứng nguy hiểm của sốt xuất huyết
Nếu không được điều trị và theo dõi kịp thời, sốt xuất huyết có thể gây:
- Sốc Dengue (suy tuần hoàn): Dẫn đến suy tim, suy thận, nguy cơ tử vong cao
- Xuất huyết nội tạng: Xuất huyết dạ dày, ruột, phổi
- Tổn thương gan, thận: Do nhiễm độc virus và thuốc hạ sốt sai cách
- Viêm não, hôn mê
Cách phòng tránh sốt xuất huyết hiệu quả
Phòng chống muỗi đốt
- Mặc quần áo dài tay, xịt chống muỗi vào ban ngày
- Ngủ màn kể cả ban ngày – muỗi vằn hoạt động vào ban ngày
- Sử dụng vợt muỗi, tinh dầu xua muỗi trong phòng
Diệt lăng quăng, bọ gậy
- Đậy kín các dụng cụ chứa nước sinh hoạt
- Thay nước bình hoa 2 ngày/lần, cọ rửa kỹ
- Dọn dẹp vật dụng chứa nước mưa như lốp xe, gáo dừa
Phun thuốc diệt muỗi
- Hợp tác với địa phương trong chiến dịch diệt muỗi cộng đồng
- Không để trẻ nhỏ, người già ở khu vực vừa phun thuốc
Nâng cao sức đề kháng
- Ăn uống đầy đủ dưỡng chất, đặc biệt là vitamin C
- Tiêm vaccine phòng các bệnh khác giúp hệ miễn dịch ổn định
Hiện nay chưa có vaccine phòng sốt xuất huyết phổ biến cho tất cả mọi người, do đó phòng chống muỗi đốt là biện pháp quan trọng nhất.
Một số câu hỏi thường gặp
Sốt xuất huyết có lây trong gia đình không?
Không lây từ người sang người trực tiếp, nhưng nếu trong nhà có người bệnh thì muỗi có thể đốt rồi truyền bệnh cho người khác. Vì vậy cần phòng muỗi triệt để.
Bao lâu thì khỏi bệnh?
Nếu chăm sóc tốt, bệnh thường khỏi sau 7–10 ngày. Nhưng cần tái khám nếu còn mệt mỏi kéo dài.
Có nên tắm khi bị sốt xuất huyết?
Có. Tắm nước ấm nhanh, lau khô người để đảm bảo vệ sinh. Tuyệt đối không kiêng nước như quan niệm dân gian.
Sốt xuất huyết là căn bệnh nguy hiểm nhưng có thể phòng và chăm sóc hiệu quả nếu phát hiện sớm. Mỗi người dân cần nâng cao ý thức phòng muỗi, giữ gìn vệ sinh môi trường và không chủ quan với các dấu hiệu bệnh dù nhỏ nhất.
Việc chăm sóc tại nhà đúng cách, kết hợp theo dõi sát và tư vấn y tế kịp thời sẽ giúp bệnh nhân sốt xuất huyết vượt qua giai đoạn nguy hiểm và hồi phục nhanh chóng.
