Chỉ số đường huyết là một thông số quan trọng phản ánh nồng độ glucose (đường) trong máu – yếu tố then chốt để chẩn đoán và kiểm soát bệnh tiểu đường. Việc hiểu và biết cách đọc chỉ số đường huyết không chỉ dành riêng cho người mắc bệnh tiểu đường mà còn cần thiết với bất kỳ ai muốn chủ động bảo vệ sức khỏe, phòng ngừa biến chứng nguy hiểm về tim mạch, thần kinh, thị lực và thận.
Vậy, chỉ số đường huyết bao nhiêu là bình thường? Bao nhiêu là cảnh báo nguy cơ? Hãy cùng Bệnh viện Ngã Tư Hồ tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Chỉ số đường huyết là gì?
Chỉ số đường huyết (còn gọi là glucose máu) là lượng đường (glucose) có trong máu tại một thời điểm cụ thể. Glucose là nguồn năng lượng chính của cơ thể, đặc biệt quan trọng với não bộ và tế bào. Sau khi ăn, đường từ thức ăn được hấp thụ vào máu, giúp cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống.
Đường huyết được kiểm soát chặt chẽ bởi insulin, một hormone do tuyến tụy tiết ra. Khi cơ thể thiếu insulin hoặc insulin hoạt động kém, đường sẽ không được đưa vào tế bào, dẫn đến tăng đường huyết – nguyên nhân chính của bệnh tiểu đường.
Các loại chỉ số đường huyết cần biết
Có ba thời điểm thường dùng để đo và đọc chỉ số đường huyết, bao gồm:
Đường huyết lúc đói (Fasting Blood Glucose – FBG)
- Được đo vào buổi sáng, khi bạn chưa ăn gì trong ít nhất 8 tiếng.
- Là chỉ số cơ bản để tầm soát tiểu đường.
| Mức FBG (mmol/L) | Ý nghĩa |
| < 5.6 | Bình thường |
| 5.6 – 6.9 | Tiền tiểu đường |
| ≥ 7.0 | Bị tiểu đường |
Đường huyết sau ăn 2 giờ (Postprandial Glucose – PPG)
- Đo sau khi ăn 2 giờ để kiểm tra khả năng xử lý đường của cơ thể.
| Mức PPG (mmol/L) | Ý nghĩa |
| < 7.8 | Bình thường |
| 7.8 – 11.0 | Tiền tiểu đường |
| ≥ 11.1 | Tiểu đường |
HbA1c – Chỉ số đường huyết trung bình 3 tháng
- Đo tỷ lệ hemoglobin trong máu gắn với glucose, phản ánh mức đường huyết trong vòng 3 tháng gần nhất.
| Mức HbA1c (%) | Ý nghĩa |
| < 5.7 | Bình thường |
| 5.7 – 6.4 | Tiền tiểu đường |
| ≥ 6.5 | Tiểu đường |
Lưu ý: Đơn vị phổ biến để đo đường huyết tại Việt Nam là mmol/L, còn tại Mỹ là mg/dL. 1 mmol/L tương đương với 18 mg/dL.
Hướng dẫn cách đọc chỉ số đường huyết chính xác
Bước 1: Xác định loại chỉ số bạn đang đo
- Lúc đói?
- Sau ăn 2 giờ?
- Ngẫu nhiên (random)?
- HbA1c?
Mỗi loại có tiêu chuẩn riêng. Đừng so sánh chỉ số sau ăn với mức đường huyết khi đói vì có thể gây hiểu lầm.
Bước 2: So sánh với ngưỡng tham chiếu
Áp dụng bảng trên để phân tích tình trạng:
- Nếu FBG ≥ 7.0 mmol/L và/hoặc PPG ≥ 11.1 mmol/L, bạn nên đi khám bác sĩ ngay để xác định có bị tiểu đường không.
- Nếu HbA1c ≥ 6.5%, đây là dấu hiệu mạn tính của tiểu đường tuýp 2.
Bước 3: Đánh giá kết hợp nhiều chỉ số
Ví dụ:
- FBG: 6.2 mmol/L
- PPG: 9.5 mmol/L
- HbA1c: 6.1%
Kết luận: bạn đang ở giai đoạn tiền tiểu đường, cần thay đổi lối sống sớm để phòng ngừa bệnh lý diễn tiến.
Bao lâu nên đo chỉ số đường huyết 1 lần?
Tần suất đo đường huyết phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe:
| Đối tượng | Tần suất đo đề nghị |
| Người khỏe mạnh | 6 – 12 tháng/lần (kiểm tra FBG) |
| Người có yếu tố nguy cơ (thừa cân, tiền sử gia đình) | 3 – 6 tháng/lần |
| Tiền tiểu đường | Hàng tháng hoặc theo hướng dẫn bác sĩ |
| Bệnh nhân tiểu đường | Theo dõi hàng ngày, đặc biệt trước và sau ăn |
Các yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số đường huyết
Chỉ số đường huyết có thể dao động bởi nhiều yếu tố như:
- Chế độ ăn uống: Ăn nhiều tinh bột, đường, thức ăn nhanh dễ gây tăng đường huyết.
- Thời gian đo: Đo sau ăn, lúc căng thẳng, sau khi vận động nặng… có thể cho kết quả sai lệch.
- Thuốc: Một số thuốc như corticosteroids, lợi tiểu, thuốc tránh thai có thể làm tăng đường huyết.
- Bệnh lý khác: Các bệnh gan, thận, tuyến giáp… cũng ảnh hưởng đến đường huyết.
- Tuổi tác: Tuổi càng cao, nguy cơ rối loạn đường huyết càng lớn.
Làm gì khi chỉ số đường huyết cao?
Thay đổi lối sống
- Ăn uống lành mạnh: Cần có chế độ ăn cho người tiểu đường hợp lý. Giảm tinh bột xấu, ăn nhiều rau xanh, đạm thực vật.
- Tập luyện thể thao: Ít nhất 30 phút mỗi ngày để giúp insulin hoạt động tốt hơn.
- Kiểm soát cân nặng: Giảm mỡ nội tạng giúp cải thiện chuyển hóa glucose.
- Giảm stress: Stress kéo dài làm tăng cortisol – hormone làm tăng đường huyết.
Dùng thuốc theo chỉ định
- Với bệnh nhân tiểu đường tuýp 2, bác sĩ có thể kê thuốc hạ đường huyết như metformin, sulfonylurea, hoặc insulin.
- Không tự ý ngưng hoặc đổi thuốc nếu chưa có chỉ dẫn chuyên môn.
Tái khám định kỳ
- Theo dõi HbA1c 3 tháng/lần
- Đo mắt, thận, tim mạch để phát hiện sớm biến chứng
Những sai lầm phổ biến khi đọc chỉ số đường huyết
- So sánh chỉ số sau ăn với mức chuẩn lúc đói: Sai hoàn toàn! Đường huyết sau ăn bao giờ cũng cao hơn lúc đói.
- Chỉ dựa vào 1 chỉ số để kết luận bị tiểu đường: Cần ít nhất 2 lần đo hoặc kết hợp nhiều phương pháp mới có thể chẩn đoán chính xác.
- Tự điều chỉnh thuốc theo cảm giác hoặc chỉ số cá nhân: Rất nguy hiểm, dễ dẫn đến hạ đường huyết hoặc tăng đường huyết quá mức.
- Không đo lúc đói đúng cách: Ăn nhẹ hoặc uống sữa trước khi đo FBG có thể làm sai lệch kết quả.
Chỉ số đường huyết là một trong những chỉ số sinh học quan trọng giúp phát hiện sớm tiểu đường, tiền tiểu đường và theo dõi hiệu quả điều trị. Việc biết cách đọc chỉ số đường huyết đúng cách sẽ giúp bạn chủ động điều chỉnh chế độ ăn, luyện tập và dùng thuốc hợp lý.
Nếu bạn đang có chỉ số bất thường, đừng chủ quan. Tiểu đường là “kẻ giết người thầm lặng” nhưng có thể kiểm soát tốt nếu được phát hiện và can thiệp kịp thời. Hãy thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ và tham khảo ý kiến bác sĩ để bảo vệ sức khỏe lâu dài.
