Sốt siêu vi là một tình trạng rất phổ biến ở trẻ em, đặc biệt là trong những thời điểm giao mùa hoặc khi có dịch bệnh. Mặc dù đa số các trường hợp sốt siêu vi đều lành tính và tự khỏi sau vài ngày, nhưng việc chăm sóc trẻ đúng cách là vô cùng quan trọng để giúp trẻ nhanh chóng phục phục, tránh các biến chứng nguy hiểm và giảm bớt sự lo lắng cho cha mẹ.
Bài viết này Bệnh viện Ngã Tư Hồ sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện về sốt siêu vi ở trẻ em, từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến các phương pháp chăm sóc tại nhà và những dấu hiệu cần đưa trẻ đi khám bác sĩ ngay lập tức.
Sốt siêu vi là gì?
Sốt siêu vi (hay sốt virus) là tình trạng sốt do cơ thể bị nhiễm các loại virus khác nhau. Có rất nhiều loại virus có thể gây sốt siêu vi ở trẻ em, phổ biến nhất là virus cúm, adenovirus, rhinovirus, enterovirus, virus hợp bào hô hấp (RSV), và đôi khi là các virus gây bệnh sởi, rubella, thủy đậu, sốt xuất huyết,…
Đặc điểm của sốt siêu vi:
- Lây lan nhanh: Virus dễ dàng lây lan qua đường hô hấp (giọt bắn khi ho, hắt hơi), tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với bề mặt nhiễm virus.
- Tự giới hạn: Đa số các trường hợp sốt siêu vi ở trẻ đều có thể tự khỏi sau 3-7 ngày, khi hệ miễn dịch của trẻ đủ mạnh để chống lại virus.
- Không có thuốc điều trị đặc hiệu: Hiện tại, không có thuốc kháng virus đặc hiệu cho hầu hết các loại sốt siêu vi thông thường. Việc điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng và hỗ trợ.
Triệu chứng của sốt siêu vi ở trẻ em
Các triệu chứng của sốt siêu vi ở trẻ có thể khác nhau tùy thuộc vào loại virus gây bệnh và độ tuổi của trẻ, nhưng thường bao gồm:
- Sốt: Đây là triệu chứng nổi bật nhất. Trẻ có thể sốt cao đột ngột (thường từ trở lên), có thể kèm theo rét run. Sốt thường kéo dài 2-3 ngày, sau đó giảm dần.
- Mệt mỏi, uể oải: Trẻ thường kém linh hoạt, ít chơi hơn bình thường, có thể quấy khóc hoặc li bì.
- Đau nhức cơ thể: Trẻ có thể than đau đầu, đau cơ, đau khớp, đặc biệt là ở trẻ lớn.
- Các triệu chứng hô hấp:
- Ho: Ho khan hoặc ho có đờm.
- Sổ mũi, nghẹt mũi: Chảy nước mũi trong, sau đó có thể đặc hơn.
- Đau họng: Trẻ có thể khó nuốt, biếng ăn.
- Rối loạn tiêu hóa:
- Tiêu chảy: Phân lỏng, không có máu hoặc chất nhầy.
- Nôn trớ: Đặc biệt sau khi ăn hoặc uống thuốc.
- Phát ban: Một số loại virus có thể gây phát ban trên da, thường là ban đỏ li ti hoặc mảng hồng nhạt, không ngứa. Ban thường xuất hiện sau khi sốt giảm hoặc hết sốt.
- Sưng hạch: Hạch bạch huyết ở cổ, nách, bẹn có thể sưng và đau nhẹ.
- Viêm kết mạc mắt: Mắt trẻ có thể đỏ, chảy nước mắt, có ghèn.
Lưu ý quan trọng: Các triệu chứng của sốt siêu vi có thể dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác như sốt xuất huyết, cúm nặng, hoặc nhiễm khuẩn. Do đó, việc theo dõi sát sao và đưa trẻ đi khám khi cần thiết là rất quan trọng.
Cách chăm sóc trẻ sốt siêu vi tại nhà hiệu quả nhất
Khi trẻ bị sốt siêu vi, việc chăm sóc trẻ sốt siêu vi tại nhà đúng cách là điều rất quan trọng để giúp trẻ hạ sốt, bù nước, bù điện giải, giảm các triệu chứng khó chịu và tăng cường sức đề kháng.
1. Hạ sốt đúng cách
- Sử dụng thuốc hạ sốt:
- Paracetamol (Acetaminophen): Là lựa chọn hàng đầu, an toàn và hiệu quả. Liều dùng thông thường là 10-15 mg/kg cân nặng/lần, cách nhau 4-6 giờ. Không dùng quá 4 lần/ngày.
- Ibuprofen: Có thể dùng nếu Paracetamol không hiệu quả hoặc trẻ có chống chỉ định với Paracetamol. Liều dùng là 5-10 mg/kg cân nặng/lần, cách nhau 6-8 giờ.
- Lưu ý: Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ/dược sĩ về liều lượng phù hợp với cân nặng và độ tuổi của trẻ. Không tự ý kết hợp Paracetamol và Ibuprofen cùng lúc nếu không có chỉ định.
- Lau mát cho trẻ:
- Dùng khăn mềm nhúng nước ấm (không dùng nước lạnh hoặc nước đá), vắt ráo và lau khắp người trẻ, đặc biệt là ở trán, nách, bẹn.
- Thay khăn liên tục khi khăn nguội.
- Không đắp chăn quá dày hoặc mặc quần áo quá kín cho trẻ khi sốt.
- Mặc quần áo thoáng mát: Chọn quần áo mỏng, rộng rãi, thấm hút mồ hôi tốt.
- Giữ phòng thông thoáng: Mở cửa sổ để không khí lưu thông, nhưng tránh gió lùa trực tiếp vào trẻ. Nhiệt độ phòng nên duy trì ở mức dễ chịu (26−28∘C).
2. Bù nước và điện giải
Khi trẻ bị sốt siêu vi, trẻ dễ bị mất nước qua mồ hôi và hơi thở. Nôn trớ, tiêu chảy cũng làm tăng nguy cơ mất nước và điện giải.
- Cho trẻ uống nhiều nước: Nước lọc, nước ép trái cây tươi (cam, bưởi), nước dừa, súp, cháo loãng.
- Oresol: Đây là dung dịch bù nước và điện giải hiệu quả nhất, đặc biệt khi trẻ có nôn trớ hoặc tiêu chảy. Pha Oresol đúng theo hướng dẫn trên bao bì (pha với nước đun sôi để nguội, không pha với sữa, nước trái cây hay các loại nước khác). Cho trẻ uống từng chút một, liên tục.
- Tránh đồ uống có ga, quá ngọt hoặc quá lạnh.
3. Dinh dưỡng hợp lý
- Cho trẻ ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu: Cháo, súp, sữa, bột. Chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để trẻ dễ ăn và hấp thu.
- Đảm bảo đủ chất dinh dưỡng: Cung cấp đầy đủ protein, vitamin và khoáng chất để tăng cường sức đề kháng cho trẻ.
- Không ép trẻ ăn: Nếu trẻ mắc sốt siêu vi biếng ăn, không nên ép buộc. Quan trọng nhất là đảm bảo trẻ uống đủ nước và điện giải.
- Bổ sung vitamin C: Nước cam, chanh, bưởi, ổi giúp tăng cường sức đề kháng.
4. Vệ sinh cá nhân và môi trường
- Vệ sinh mũi họng:
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý (NaCl 0.9%) cho trẻ nhỏ khi bị sốt siêu vi để làm sạch dịch mũi, giúp trẻ dễ thở hơn.
- Súc họng bằng nước muối sinh lý cho trẻ lớn.
- Vệ sinh thân thể: Tắm nhanh bằng nước ấm trong phòng kín gió. Không kiêng tắm rửa hoàn toàn vì có thể làm trẻ khó chịu và tích tụ vi khuẩn.
- Vệ sinh môi trường sống: Lau dọn nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát, đặc biệt là các bề mặt trẻ thường chạm vào.
5. Nghỉ ngơi đầy đủ
- Đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi đầy đủ, ngủ đủ giấc. Giấc ngủ giúp cơ thể trẻ phục hồi và tăng cường hệ miễn dịch.
- Tránh cho trẻ hoạt động quá sức hoặc tiếp xúc với môi trường đông người.
Khi nào cần đưa trẻ bị sốt siêu vi đi khám bác sĩ ngay?
Mặc dù sốt siêu vi thường lành tính, nhưng cha mẹ cần đặc biệt cảnh giác với các dấu hiệu bất thường, vì chúng có thể là biểu hiện của biến chứng hoặc các bệnh lý nguy hiểm hơn. Hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức nếu trẻ có một trong các dấu hiệu sau:
- Sốt cao liên tục không hạ: Trẻ bị sốt trên 39.5∘C không đáp ứng với thuốc hạ sốt, hoặc sốt kéo dài trên 3 ngày.
- Co giật: Đây là một biến chứng nguy hiểm của sốt cao ở trẻ nhỏ.
- Li bì, khó đánh thức, lơ mơ, hôn mê.
- Khó thở, thở nhanh, thở rít, co lõm lồng ngực.
- Nôn ói nhiều, không uống được nước, có dấu hiệu mất nước nặng: Mắt trũng, môi khô, da nhăn nheo, tiểu ít hoặc không tiểu.
- Tiêu chảy nhiều lần, phân có máu hoặc chất nhầy.
- Phát ban kèm theo xuất huyết dưới da (nốt đỏ, chấm đỏ không biến mất khi căng da).
- Đau bụng dữ dội.
- Đau đầu dữ dội, nôn vọt.
- Trẻ sơ sinh (dưới 3 tháng tuổi) bị sốt.
- Trẻ có bệnh nền mạn tính (ví dụ: tim bẩm sinh, hen suyễn, suy giảm miễn dịch) bị sốt.
- Bất kỳ dấu hiệu nào khác mà cha mẹ cảm thấy lo lắng hoặc bất thường.
Việc đưa trẻ đi khám kịp thời giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác, loại trừ các bệnh lý nguy hiểm và có phác đồ điều trị phù hợp, tránh những hậu quả đáng tiếc.
Phòng ngừa sốt siêu vi ở trẻ em
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Việc chủ động phòng ngừa sẽ giúp giảm nguy cơ mắc sốt siêu vi cho trẻ.
- Tiêm chủng đầy đủ: Tiêm vắc xin đầy đủ theo lịch tiêm chủng quốc gia và các vắc xin tự nguyện khác (ví dụ: vắc xin cúm hàng năm) là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa nhiều bệnh do virus gây ra.
- Vệ sinh cá nhân:
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt là trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi ho, hắt hơi.
- Dạy trẻ thói quen rửa tay đúng cách.
- Che miệng và mũi khi ho, hắt hơi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay, sau đó vứt khăn giấy vào thùng rác và rửa tay.
- Tránh tiếp xúc với người bệnh: Hạn chế cho trẻ đến nơi đông người hoặc tiếp xúc gần với những người đang bị ốm.
- Giữ vệ sinh môi trường sống:
- Thường xuyên lau dọn nhà cửa, đồ chơi, các bề mặt tiếp xúc.
- Giữ nhà cửa thông thoáng, sạch sẽ.
- Nâng cao sức đề kháng:
- Đảm bảo trẻ có chế độ dinh dưỡng cân bằng, đầy đủ các nhóm chất.
- Cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời và tiếp tục đến 2 tuổi.
- Khuyến khích trẻ vận động thể chất phù hợp với lứa tuổi.
- Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc.
- Tăng cường thông gió: Mở cửa sổ thường xuyên để không khí lưu thông, đặc biệt trong nhà và các khu vực sinh hoạt chung.
- Tránh lạm dụng kháng sinh: Kháng sinh chỉ có tác dụng với vi khuẩn, không có tác dụng với virus. Việc lạm dụng kháng sinh không chỉ không giúp ích mà còn có thể gây ra tác dụng phụ và làm tăng nguy cơ kháng kháng sinh.
Sốt siêu vi là một phần không thể tránh khỏi trong quá trình phát triển của trẻ nhỏ, nhưng với kiến thức và sự chuẩn bị đúng đắn, cha mẹ hoàn toàn có thể chăm sóc trẻ một cách hiệu quả tại nhà. Việc hạ sốt đúng cách, bù nước và điện giải đầy đủ, cung cấp dinh dưỡng hợp lý và đảm bảo vệ sinh là những yếu tố then chốt giúp trẻ nhanh chóng phục hồi.
Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là cha mẹ cần luôn theo dõi sát sao tình trạng của trẻ và không ngần ngại đưa trẻ đi khám bác sĩ ngay lập tức khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm nào. Sự chủ động trong việc phòng ngừa và chăm sóc kịp thời không chỉ giúp trẻ vượt qua bệnh tật một cách nhẹ nhàng mà còn bảo vệ sức khỏe lâu dài cho con yêu của bạn. Hãy luôn là những người cha, người mẹ có kiến thức và trách nhiệm để mang lại những điều tốt đẹp nhất cho con cái.
