Bên cạnh thuốc điều trị, chế độ ăn cho người tiểu đường đóng vai trò cực kỳ quan trọng giúp người bệnh kiểm soát tốt đường huyết, giảm nguy cơ biến chứng và duy trì chất lượng cuộc sống.
Vậy người bệnh tiểu đường nên ăn gì, kiêng gì? Làm thế nào để xây dựng thực đơn hợp lý, đủ chất mà vẫn kiểm soát đường huyết? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Vì sao chế độ ăn cho người tiểu đường lại quan trọng?
Tiểu đường (đái tháo đường) là bệnh rối loạn chuyển hóa mạn tính, xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin hiệu quả, khiến lượng đường trong máu tăng cao.
Khi bị tiểu đường, cơ thể không thể chuyển hóa đường (glucose) từ thức ăn thành năng lượng như bình thường. Việc ăn uống không kiểm soát sẽ làm đường huyết tăng vọt, lâu dài có thể dẫn đến:
- Bệnh tim mạch
- Suy thận
- Tổn thương võng mạc (mắt)
- Tổn thương thần kinh ngoại biên
- Loét bàn chân, nguy cơ đoạn chi
Trong khi đó, một chế độ ăn cho người tiểu đường lành mạnh có thể:
- Duy trì đường huyết ổn định
- Kiểm soát cân nặng, giảm đề kháng insulin
- Giảm nguy cơ biến chứng mạn tính
- Hỗ trợ thuốc điều trị phát huy hiệu quả
Chế độ ăn cho người tiểu đường hợp lý là “liều thuốc không cần kê đơn” nhưng rất hiệu quả.
Nguyên tắc xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường
Người bệnh tiểu đường không cần kiêng khem tuyệt đối, mà nên ăn đa dạng – đúng giờ – kiểm soát lượng đường đưa vào cơ thể. Dưới đây là những nguyên tắc cần ghi nhớ trong chế độ ăn cho người tiểu đường:
Ưu tiên thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp (GI < 55)
Chỉ số đường huyết (GI) đo tốc độ làm tăng đường trong máu sau khi ăn. Thực phẩm GI thấp giúp tăng đường từ từ, giảm gánh nặng cho tuyến tụy và duy trì đường huyết ổn định.
Ví dụ:
- GI thấp: yến mạch, khoai lang, gạo lứt, táo, bưởi
- GI cao: cơm trắng, bánh mì trắng, khoai tây chiên, nước ngọt
Giảm tinh bột xấu, ưu tiên tinh bột chậm tiêu
- Hạn chế: Người tiểu đường cần hạn chế cơm trắng, xôi, bánh mì trắng, bánh quy, bún, phở
- Nên chọn: gạo lứt, yến mạch, khoai lang, ngũ cốc nguyên hạt, đậu
Tăng cường chất xơ
Chất xơ giúp làm chậm hấp thu đường, hỗ trợ tiêu hóa, tốt cho tim mạch.
- Nguồn tốt: rau xanh (mồng tơi, cải bó xôi, rau dền…), trái cây ít đường (bưởi, táo, ổi), các loại đậu, hạt chia
Cắt giảm đường đơn, chất béo bão hòa
- Tránh: Người bị mắc bệnh tiểu đường cần tránh nước ngọt, kẹo, bánh kem, mứt, mật ong
- Hạn chế: mỡ động vật, da gà, nội tạng, đồ chiên rán
Thay vào đó, trong chế độ ăn cho người tiểu đường nên dùng dầu thực vật (dầu oliu, dầu mè), cá béo (cá hồi, cá thu), hạt dinh dưỡng.
Ăn đủ đạm và chia nhỏ bữa
- Mỗi ngày nên ăn đủ 1–1.2g protein/kg cân nặng (tùy thể trạng).
- Chia khẩu phần thành 3 bữa chính + 2 bữa phụ để tránh tăng đường huyết đột ngột hoặc hạ đường huyết.
Hạn chế muối – tăng kali
- Giảm muối giúp tránh tăng huyết áp (thường đi kèm tiểu đường).
- Nên ăn chuối, bơ, cải bó xôi, đậu đen để bổ sung kali tự nhiên.
Người tiểu đường nên ăn gì?
Nhóm thực phẩm nên ăn:
| Nhóm | Gợi ý |
| Tinh bột chậm tiêu | gạo lứt, yến mạch, khoai lang, bắp |
| Rau xanh | rau cải, mướp, bầu, bí, mồng tơi |
| Trái cây ít đường | bưởi, táo, lê, thanh long, dâu |
| Chất đạm | cá, thịt nạc, đậu phụ, trứng, sữa không đường |
| Chất béo tốt | dầu oliu, cá hồi, quả bơ, hạt lanh |
| Chất xơ | đậu xanh, đậu đỏ, yến mạch, rau củ |
Người tiểu đường cần kiêng gì?
Những thực phẩm nên hạn chế tối đa:
- Đường, mật ong, nước ngọt, siro
- Bánh ngọt, kẹo, mứt, kem
- Gạo trắng, bún, phở, miến
- Mỡ động vật, nội tạng, thực phẩm chế biến sẵn
- Trái cây nhiều đường: xoài chín, sầu riêng, mít, nho, chuối
- Rượu bia, cà phê đường, trà sữa
Gợi ý chế độ ăn cho người tiểu đường (1 ngày)
Bữa sáng:
- 1 chén cháo yến mạch + 1 quả trứng luộc
- 1 quả táo nhỏ
Bữa phụ sáng:
- 1 ly sữa không đường (dành cho người tiểu đường)
Bữa trưa:
- 1 chén cơm gạo lứt
- Cá hồi áp chảo (100g)
- Canh mồng tơi nấu ngao
- Rau luộc thập cẩm
Bữa phụ chiều:
- 1 hũ sữa chua không đường hoặc 1 miếng đậu phụ hấp
Bữa tối:
- Nửa chén cơm gạo lứt
- Ức gà luộc xé phay
- Rau cải xào tỏi
- Canh bí đỏ nấu xương
Những lưu ý khác trong chế độ ăn cho người tiểu đường
Kiểm soát khẩu phần
- Dùng chén đĩa nhỏ, ăn chậm, nhai kỹ
- Không ăn “thả ga” dù là thực phẩm lành mạnh
Theo dõi đường huyết sau ăn
- Người tiểu đường nên đo đường huyết 1–2 giờ sau ăn để đánh giá tác động của bữa ăn
- Nếu tăng quá nhanh, cần điều chỉnh lại khẩu phần
Kết hợp vận động sau ăn
- Đi bộ nhẹ nhàng 15–30 phút giúp giảm đường huyết sau ăn
Không nên nhịn ăn để giảm đường huyết
- Nhịn ăn có thể gây hạ đường huyết, choáng váng, đổ mồ hôi, run tay
- Luôn duy trì bữa ăn đều đặn, tránh bỏ bữa và có chế độ ăn cho người tiểu đường hợp lí
Khi nào cần gặp chuyên gia dinh dưỡng?
- Đường huyết khó kiểm soát dù đã dùng thuốc
- Gặp biến chứng về tim mạch, thận, mắt
- Cần lên thực đơn cụ thể theo tuần/tháng
- Muốn giảm cân nhưng không biết cách
Bác sĩ dinh dưỡng hoặc bác sĩ nội tiết sẽ giúp xây dựng chế độ ăn cá nhân hóa, an toàn và hiệu quả.
Chế độ ăn cho người tiểu đường không phải là ăn kiêng khắt khe, mà là ăn thông minh, đủ chất, kiểm soát đường huyết và duy trì sức khỏe lâu dài. Việc kết hợp giữa chế độ ăn khoa học – tập luyện hợp lý – dùng thuốc đúng liều là chìa khóa giúp người bệnh sống khỏe, tránh biến chứng và kéo dài tuổi thọ.
Dịch vụ tư vấn – điều trị tiểu đường tại Bệnh viện Đa khoa Ngã Tư Hồ:
- Bác sĩ nội tiết – dinh dưỡng trực tiếp khám và tư vấn
- Xét nghiệm đường huyết – HbA1c – chức năng gan thận đầy đủ
- Hỗ trợ xây dựng thực đơn theo tuần, theo mục tiêu giảm đường huyết hoặc giảm cân
- Theo dõi và kê đơn thuốc phù hợp
Hotline: 0868.535.115
Website: benhviendakhoangatuho.com
