Hiện tượng trẻ ho ban đêm là nỗi lo lắng của nhiều bậc cha mẹ, đặc biệt trong những tháng thời tiết chuyển mùa, khí hậu lạnh hoặc khô hanh. Không chỉ khiến trẻ mất ngủ, mệt mỏi, tình trạng này còn ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể và quá trình phát triển của trẻ.
Vậy nguyên nhân khiến trẻ ho ban đêm là gì? Khi nào là dấu hiệu đáng lo? Cha mẹ nên xử lý như thế nào tại nhà và khi nào cần đưa trẻ đi khám? Cùng Viện Ngã Tư Hồ tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây để chủ động chăm sóc trẻ đúng cách và hiệu quả nhất.
Vì sao trẻ ho ban đêm nhiều hơn?
Ho là phản xạ bảo vệ của cơ thể nhằm loại bỏ dị vật, dịch nhầy, hoặc tác nhân gây kích thích trong đường hô hấp. Tuy nhiên, ho vào ban đêm thường nặng hơn ban ngày, do các nguyên nhân sau:
Tư thế nằm
Khi nằm, chất nhầy ở mũi và cổ họng dễ chảy xuống phía sau, gây kích ứng niêm mạc dẫn đến phản xạ trẻ ho ban đêm nhiều hơn.
Không khí lạnh hoặc khô
Ban đêm nhiệt độ thường thấp hơn, đặc biệt là mùa lạnh, dễ khiến đường hô hấp bị kích thích, gây ho kéo dài.
Cơ thể tiết nhiều histamine
Histamine tiết ra nhiều vào ban đêm – là chất gây phản ứng dị ứng, làm niêm mạc sưng, tiết dịch → kích thích ho.
Dạ dày trào ngược
Một số trẻ bị trào ngược dạ dày thực quản có thể ho nhiều hơn vào ban đêm do axit dạ dày trào lên gây kích ứng đường hô hấp.
Phân loại ho ban đêm ở trẻ
Việc phân biệt dạng ho khi trẻ ho ban đêm sẽ giúp cha mẹ dễ nhận diện nguyên nhân:
| Loại ho | Đặc điểm | Gợi ý nguyên nhân |
| Ho khan | Không có đờm, ho từng cơn | Cảm lạnh, dị ứng, trào ngược |
| Ho có đờm | Nghe “rít”, nhiều dịch trong cổ | Viêm phế quản, viêm phổi, cảm cúm nặng |
| Ho từng cơn, kéo dài | Khó dứt, kéo dài nhiều ngày, kèm khó thở | Hen phế quản, ho gà |
| Ho kèm sốt, thở nhanh | Trẻ mệt, ăn kém, thở rít hoặc khò khè | Viêm phổi, nhiễm trùng hô hấp |
Khi nào ho ban đêm ở trẻ là nguy hiểm?
Trẻ ho ban đêm về bản chất là phản xạ có lợi, nhưng nếu ho quá nhiều và kéo dài, trẻ có thể:
- Mất ngủ, quấy khóc, mệt mỏi vào ban ngày
- Không ăn uống được, sút cân, giảm đề kháng
- Có nguy cơ bị nhiễm trùng nặng hơn
Dấu hiệu cần đưa trẻ đi khám:
- Trẻ ho vào đêm kèm sốt cao trên 38.5°C
- Ho khò khè, khó thở, rút lõm lồng ngực
- Nôn trớ sau khi ho, hoặc ho kèm máu
- Ho kéo dài trên 7 ngày không thuyên giảm
- Có cơn ho dữ dội vào nửa đêm kèm mặt tái, đổ mồ hôi
Nếu có một trong các dấu hiệu trên, không nên chần chừ, cần đưa trẻ đến khám tại cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
Nguyên nhân phổ biến khiến trẻ ho ban đêm
Cảm lạnh, nhiễm siêu vi
Là nguyên nhân thường gặp nhất khiến trẻ ho nhiều vào ban đêm, kéo dài 5–7 ngày kèm theo nghẹt mũi, sổ mũi, sốt nhẹ.
Viêm mũi – viêm xoang dị ứng
Trẻ ho ban đêm nhiều do dị ứng thời tiết, bụi, lông thú cưng, thường kèm theo hắt hơi, chảy nước mũi trong.
Hen suyễn
Trẻ bị hen thường ho thành cơn về đêm hoặc gần sáng, kèm thở khò khè, khó thở, mệt mỏi.
Trào ngược dạ dày thực quản
Axít trào ngược vào ban đêm có thể làm trẻ ho khan, dai dẳng, đặc biệt sau khi ăn hoặc khi nằm.
Viêm phế quản, viêm phổi
Bệnh này thường gây ho nhiều, sốt cao, mệt mỏi, thở nhanh, cần điều trị bằng thuốc và theo dõi sát.
Cách xử lý khi trẻ ho ban đêm tại nhà
Giữ ấm và thay đổi tư thế ngủ
- Cho trẻ mặc đồ thoáng, không ủ quá kỹ
- Dùng gối đầu hơi cao giúp hạn chế đờm dồn về cổ
- Có thể nằm nghiêng luân phiên, giúp trẻ dễ thở hơn
Vệ sinh mũi họng sạch sẽ
- Nhỏ nước muối sinh lý 0.9% vào mũi 2–3 lần/ngày
- Dùng dụng cụ hút mũi mềm để hút dịch nhầy
- Khuyến khích súc miệng nước muối loãng (nếu trẻ trên 3 tuổi)
Tăng độ ẩm không khí
- Dùng máy tạo ẩm hoặc đặt khăn ẩm trong phòng ngủ
- Không để điều hòa quá lạnh hoặc luồng gió thổi thẳng vào người trẻ
Uống nước ấm, nước gừng mật ong (trẻ trên 1 tuổi)
- Với trẻ lớn hơn 1 tuổi, nếu trẻ ho ban đêm có thể cho uống nước gừng, chanh mật ong để giảm ho, sát khuẩn họng
- Trẻ dưới 1 tuổi không dùng mật ong vì nguy cơ ngộ độc
Cho trẻ ăn uống đủ chất
- Nấu cháo loãng, canh ấm, uống sữa ấm
- Tránh đồ lạnh, thức ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ
Có nên dùng thuốc ho cho trẻ?
Khi trẻ ho ban đêm nhiều mà lâu khỏi, cha mẹ không nên tự ý dùng thuốc ho cho trẻ, đặc biệt trẻ < 2 tuổi.
Một số thuốc ho có thể gây ức chế hô hấp, tác dụng phụ nguy hiểm nếu dùng sai cách.
Nguyên tắc:
- Dùng thuốc theo đơn bác sĩ
- Nếu cần dùng thuốc thảo dược (húng chanh, tần dày lá, cam thảo), nên tham khảo ý kiến y tế
Phòng ngừa tình trạng trẻ ho ban đêm tái diễn
Giữ vệ sinh nhà cửa
- Hút bụi, lau sàn mỗi ngày, loại bỏ nấm mốc, khói thuốc lá
- Không để thú cưng trong phòng trẻ nếu nghi ngờ trẻ dị ứng
Hạn chế tiếp xúc người bệnh
- Tránh để trẻ đến nơi đông người vào mùa dịch
- Đeo khẩu trang cho trẻ (nếu đủ tuổi) khi đi ra ngoài
Tăng đề kháng cho trẻ
- Trẻ ho nhiều vào ban đêm, cha mẹ có thể bổ sung vitamin C tự nhiên (trái cây, rau xanh)
- Ngủ đủ giấc, vận động nhẹ nhàng
- Cho trẻ uống đủ nước, bú sữa mẹ nếu còn trong giai đoạn sơ sinh
Tiêm phòng đầy đủ
- Đặc biệt là cúm, bạch hầu, ho gà, sởi…
- Giảm nguy cơ mắc bệnh hô hấp nghiêm trọng
Các mẹo dân gian giúp giảm ho ban đêm cho trẻ
- Lá hẹ hấp đường phèn: Giúp long đờm, dịu cổ họng
- Quất hấp mật ong: Giảm ho, kháng khuẩn
- Gừng + mật ong + nước ấm: Giảm ho, giữ ấm cổ họng
- Tần dày lá (húng chanh): Giúp trị ho do viêm họng nhẹ
Lưu ý: Các phương pháp này chỉ nên dùng với trẻ trên 1 tuổi và khi đã tham khảo ý kiến bác sĩ.
Câu hỏi thường gặp
Trẻ ho ban đêm có phải dấu hiệu của hen suyễn?
Có thể, nếu kèm theo khò khè, khó thở, ho từng cơn lúc nửa đêm. Cần khám bác sĩ hô hấp để chẩn đoán hen phế quản.
Có nên bật điều hòa khi trẻ ho?
Có thể dùng điều hòa, nhưng nên điều chỉnh nhiệt độ 25–27°C, không để gió thổi trực tiếp vào trẻ, giữ độ ẩm trong phòng hợp lý.
Trẻ ho nhiều có nên kiêng tắm?
Không nên kiêng tắm. Tuy nhiên, nên tắm nhanh, bằng nước ấm, trong phòng kín gió, tránh để trẻ nhiễm lạnh thêm.
Trẻ ho ban đêm là tình trạng thường gặp nhưng không nên xem nhẹ. Việc hiểu đúng nguyên nhân, theo dõi sát triệu chứng, biết cách xử lý tại nhà và chủ động phòng ngừa sẽ giúp trẻ phục hồi nhanh chóng và tránh biến chứng nguy hiểm.
Trong mọi trường hợp ho kéo dài, ho kèm khó thở hoặc sốt cao, cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa nhi để được thăm khám và điều trị kịp thời.
