Cao huyết áp (hay còn gọi là tăng huyết áp) là một trong những bệnh lý mạn tính phổ biến nhất hiện nay, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cao huyết áp là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến các bệnh lý tim mạch nghiêm trọng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim và suy tim. Việc nhận biết sớm triệu chứng, hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng các biện pháp kiểm soát đúng cách sẽ giúp phòng ngừa hiệu quả các biến chứng nguy hiểm của bệnh.
Cao huyết áp là gì?
Huyết áp là áp lực của dòng máu tác động lên thành động mạch khi tim bơm máu đi khắp cơ thể. Cao huyết áp xảy ra khi áp lực này duy trì ở mức cao trong thời gian dài. Thông thường, một người được chẩn đoán bị cao huyết áp khi huyết áp tâm thu (số trên) từ 140 mmHg trở lên hoặc huyết áp tâm trương (số dưới) từ 90 mmHg trở lên.
Phân loại theo mức độ:
- Huyết áp bình thường: Dưới 120/80 mmHg
- Tiền tăng huyết áp: 120–139/80–89 mmHg
- Tăng huyết áp giai đoạn 1: 140–159/90–99 mmHg
- Tăng huyết áp giai đoạn 2: ≥160/100 mmHg
Nguyên nhân gây cao huyết áp
Cao huyết áp có thể chia thành hai loại chính: nguyên phát (vô căn) và thứ phát.
Cao huyết áp nguyên phát
Đây là loại phổ biến nhất (chiếm khoảng 90–95% trường hợp) và thường không rõ nguyên nhân cụ thể. Tuy nhiên, có nhiều yếu tố nguy cơ góp phần làm tăng huyết áp:
- Tuổi tác: Người càng lớn tuổi, nguy cơ tăng huyết áp càng cao.
- Di truyền: Người có người thân mắc cao huyết áp có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Thừa cân – béo phì: Làm tăng gánh nặng cho tim.
- Chế độ ăn nhiều muối: Natri trong muối giữ nước trong cơ thể, làm tăng áp lực máu.
- Hút thuốc lá, uống rượu bia nhiều.
- Lười vận động, căng thẳng kéo dài.
Cao huyết áp thứ phát
Là hậu quả của một bệnh lý nền khác như:
- Bệnh thận mạn tính
- Bệnh tuyến giáp
- Rối loạn nội tiết tố
- Tác dụng phụ của một số thuốc (thuốc tránh thai, corticoid…)
Triệu chứng nhận biết cao huyết áp
Một điểm nguy hiểm của cao huyết áp là bệnh tiến triển âm thầm, nhiều người mắc mà không hề biết. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, người bệnh có thể gặp các triệu chứng:
- Đau đầu, đặc biệt là vào buổi sáng sớm
- Hoa mắt, chóng mặt
- Mệt mỏi, khó thở
- Tim đập nhanh, hồi hộp
- Ù tai, mất ngủ, chảy máu cam
Khi huyết áp tăng quá cao, có thể xảy ra các biến chứng nghiêm trọng như: đột quỵ, suy tim, nhồi máu cơ tim, tổn thương thận, mắt.
Khuyến cáo: Người từ 40 tuổi trở lên hoặc có yếu tố nguy cơ nên đo huyết áp định kỳ mỗi 6 tháng – 1 năm.
Biến chứng nguy hiểm của cao huyết áp
Nếu không được kiểm soát, cao huyết áp có thể dẫn đến:
- Đột quỵ (tai biến mạch máu não): Do mạch máu não bị vỡ hoặc tắc nghẽn.
- Nhồi máu cơ tim: Do mạch vành bị thu hẹp, thiếu máu nuôi tim.
- Suy tim: Tim phải hoạt động quá sức trong thời gian dài.
- Suy thận: Huyết áp cao gây tổn thương các mao mạch thận.
- Suy giảm thị lực: Do tổn thương vi mạch tại đáy mắt.
Cách kiểm soát và điều trị cao huyết áp
Việc kiểm soát huyết áp hiệu quả bao gồm thay đổi lối sống kết hợp với điều trị bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
Thay đổi lối sống
- Giảm muối trong khẩu phần ăn: Nên ăn dưới 5g muối/ngày.
- Tăng cường rau xanh, hoa quả tươi.
- Hạn chế thực phẩm nhiều chất béo, đường.
- Tăng cường vận động: Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần.
- Giảm cân nếu thừa cân.
- Ngưng hút thuốc, hạn chế rượu bia.
- Kiểm soát stress: Thư giãn, thiền, yoga…
Điều trị bằng thuốc
- Một số nhóm thuốc thường được kê đơn:
- Thuốc lợi tiểu
- Thuốc ức chế men chuyển (ACE inhibitors)
- Thuốc chẹn beta, chẹn kênh canxi
- Không tự ý ngưng thuốc dù thấy huyết áp ổn định.
- Tái khám đúng hẹn để điều chỉnh liều lượng phù hợp.
Theo dõi huyết áp tại nhà
- Sử dụng máy đo huyết áp điện tử.
- Ghi lại kết quả đo hàng ngày.
- Đo huyết áp vào cùng thời điểm mỗi ngày (sáng sớm hoặc tối).
Khi nào cần đến bác sĩ?
Hãy đến cơ sở y tế khi:
- Huyết áp thường xuyên ≥140/90 mmHg
- Có dấu hiệu đau ngực, khó thở, mệt mỏi kéo dài
- Đang dùng thuốc nhưng huyết áp không ổn định
- Có bệnh lý nền như tiểu đường, thận, tim mạch
Bệnh viện Đa khoa Ngã Tư Hồ cung cấp dịch vụ khám – tư vấn – điều trị cao huyết áp toàn diện, với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm và hệ thống máy đo huyết áp, xét nghiệm, chẩn đoán hiện đại. Bạn có thể đặt lịch khám qua hotline hoặc trực tiếp tại quầy lễ tân.
Cao huyết áp là “kẻ giết người thầm lặng” vì diễn tiến âm thầm nhưng biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và kiểm soát đúng cách thông qua lối sống lành mạnh và điều trị đều đặn, người bệnh hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh, phòng ngừa được các biến cố tim mạch nghiêm trọng. Đừng quên đo huyết áp định kỳ và thăm khám bác sĩ khi có dấu hiệu bất thường.
